Alışılmadık Parazitler Bronz Çağı Halkına Bela Olmuş

Talihsiz bir şekilde yok olan 3.000 yıllık yerleşmedeki dışkılar, insanların ve köpeklerinin parazitlerle boğuştuğunu gösteriyor.

Yaklaşık 3.000 yıl önce, İngiltere’nin doğusunda Fens ovası olarak bilinen bataklık bir alanda insanlar hayatlarını sürdürüyorlardı.

Burada yaşayan Fen halkı, yerleşimlerini yavaş hareket eden nehir kanalı üzerine inşa etmiş ve yumuşak toprağın derinliklerine evleri için tahta kazıklar batırmıştı. Tüm yapılarının etrafına tahta çitler inşa etmişler ve bataklıkvari olan bu ortamda konforlu olduğu düşünülebilecek kapalı bir topluluk oluşturmuşlardı.

(Bronz Çağ Köyü Kurulduktan Bir Yıl Sonra Yanmış)

Yapılaşmanın ardından geçen bir yıldan az bir süreden sonra bir gün, yangın tüm yerleşimi yok etti.  Evler, kazıklar, çitler yandı ve hızla nehre çöktü. Tabii ki, alevler suya çarptıkları anda söndü.

Orada yaşayan insanlar için bu korkunç bir olaydı ve muhtemelen sadece üzerlerinde bulunan kıyafetler ile kaçıp gitmişlerdi. Ancak yerleşimin çöküşü ve sonrasında alüvyal katmanlara gömülmesi, Fen halkının nasıl yaşadığına dair ayrıntılı zenginliğini koruyarak modern arkeolojiye bir hediye bıraktı.

Bugün Must Farm olarak bilinen bölge bazen de ‘Britanya’nın Pompeii’si’ olarak adlandırılıyor. Bu kaderine terk edilmiş Son Bronz Çağ yerleşimi, keşfinden bu yana geçen yirmi yılda araştırmalara benzeri görülmemiş bakış açıları kazandırdı. Araştırmacılar bulguları analiz ederken, içinde iyi korunmuş giysiler, hala içerisinde yarı yenilmiş halde yemek bulunan bir kase (büyük ihtimalle yangın patlak verdiğinde yarım bırakılmıştı) ve dışkılar dahil olmak üzere çok sayıda kalıntıya ulaştı.

Koprolitler ya da antik dışkılar, insanların ve hayvanların nasıl yaşadıkları hakkında fikir sahibi olmak için kullanılan en değerli bulgulardan birisi. Ve Must Farm’da yaşamlarını sürdürmüş insanlardan ve köpeklerden kalan çok sayıda dışkı örneği sayesinde araştırmacılar, bu insan ve hayvanların neler yiyip nasıl yaşadıkları hakkında fikirler geliştiriyorlar.

Farklı parazit profilleri

İngiltere’nin güneybatısındaki Bronz Çağı çiftliğinde korunmuş dışkılarla yapılan önceki bir çalışma, çiftlik sakinlerinin yuvarlak solucan ve kamçılı kurt ile enfekte olduğunu açığa çıkarmıştı. Bunlar, insan dışkısıyla kontamine olmuş yiyeceklerle yayılmıştı.

Fakat bu yeni çalışmanın konusu olan Fen halkının farklı sindirim parazitleri vardı. Must Farm ekibi, toplanan dışkı örneklerinde hem balık tenyası hem de dev böbrek solucanlarının yumurtalarını ortaya çıkardı. Bu her iki parazit örneği de balık, kurbağa ve yumuşakçalar gibi çiğ veya az pişmiş su hayvanlarının tüketimi sonucu vücuda alınabilir.

Balık tenyaları bağırsakta kalırken 9 metreden daha fazla büyüyebilirler; dev böbrek solucanları ise adlarından da anlaşılabileceği gibi, böbrekte yaşarlar ve uzunlukları yaklaşık 1 metreyi aşınca da büyüdükleri organı tahrip ederler.

Ekip ayrıca Echinostoma solucanının yumurtalarını da belirledi. Bunlar diğerleri kadar kabus olmasa da yine de bağırsak astarı iltihabına sebep olabilirler. Araştırmacıların analizleri ile bunlara nazaran daha az tehlikeli olan domuz kamçılı solucanı ve Capillaria solucanı kanıtları da bulundu. Her ikisi de büyük olasılıkla kara hayvanlarının tüketimiyle vücuda alınmıştı. Tüketilen kara hayvanlarının evcil olup olmadıkları ise belirsiz. Bu parazitler insanlar için özel bir tehdit oluşturmuyordu.

Araştırma ekibine göre, korkunç balık tenyası ve dev böbrek solucanı da dahil olmak üzere belirlenen parazitlerin çoğu, İngiltere’de insanları enfekte eden hayvanların en eski örnekleri.

Enteresan bir şekilde, ekibin analiz etmiş olduğu bu parazitlerden bazılarının insanlar dışkıları yerine köpeklerin dışkılarına ait olduğu ortaya çıktı. Her iki tür benzer parazit profilleri paylaştı. Bu durum köpeklerin insan gıda artıklarını yedikleri ve hatta belki de insan ve köpeklerin yemeklerini paylaşmış olduklarını öne sürüyor.

Araştırmacılar yavaş hareket eden bir nehir üzerinde yaşam sürmenin, Must Farm’ın Bronz Çağı sakinlerini kuru zemin koşullarını barındıran bazı parazitlerden koruduğuna inanıyorlar; fakat aynı zamanda onları barınak arayan diğer canlılara karşı savunmasız hale getirdiğini düşünüyorlar.

Makale: Ledger, M., Grimshaw, E., Fairey, M., Whelton, H., Bull, I., Ballantyne, R., . . . Mitchell, P. (2019). Intestinal parasites at the Late Bronze Age settlement of Must Farm, in the fens of East Anglia, UK (9th century B.C.E.). Parasitology, 146(12),