Vikinglerin Mezar Kıyafetlerinde Neden Allah Yazıyor?

Daha önceki keşifler ve son olarak Viking kıyafetlerinde Allah ve Ali isimlerinin bulunması, Vikinglerle İslam dünyası arasındaki ilişkiye dair merak uyandırdı.

İsveç’teki iki arkeolojik alan olan Birka ve Gamla’da bulunan ve ince ipek ve gümüş iplikten yazılmış parçalardan biri.

İsveç’teki araştırmacılar, Viking mezarlarındaki kıyafetlere dokunmuş Arapça karakterler buldu. Bu keşif, gazeteci Tharik Hussain’e göre İskandinavya’da İslam’ın etkisi hakkında yeni sorular ortaya atıyor.

Söz konusu kıyafetler, 100 yıldan uzun bir süredir tipik Viking kıyafetleri olarak depolarda saklanıyordu. Fakat yeni yapılan incelemeler, 9. ve 10. yüzyıl mezarlarında bulunan bu kıyafetlerin Viking ve Müslüman dünyaları arasındaki etkileşim için çığır açıcı bilgiler sağladı. (Viking Mezarında Allah ve Ali Yazan Kumaşlar Bulundu)

İncelemelerde, ipek ve gümüş ipliklerle dokunan yazılarda “Allah” ve “Ali” kelimelerinin geçtiği keşfedildi.

Uppsala Üniversitesi’nden tekstil arkeoloğu Annika Larsson, 19. ve 20. yüzyıllarda Birka ve Gamla’daki mezarlarda bulunan erkek ve kadın Viking mezar kıyafetlerini tekrar incelediği sırada keşfi gerçekleştirdi.

Larsson, bu unutulmuş kıyafetlerle, bunların Orta Asya, İran ve Çin’den geldiğini fark ettikten sonra ilgilenmeye başladı.

Larsson, 1.5 cm büyüklükteki küçük geometrik tasarımların daha önce İskandinavya’da rastladığı hiçbir şeyi andırmadığını söylüyor: “Onların mantıklı gelmediğini ve ardından benzer desenleri nerede gördüğümü hatırladım – İspanya’da, Fas tekstilleri üzerinde.”

Desenlerin büyütülmesi ve aynadan bakılması sayesinde Arapça Allah yazısı ortaya çıktı.

Bulmacayı çözmek

Larsson daha sonra, Viking desenlerine değil, eski Arapça Kufi yazılarına bakıyor olduğunu fark etti.

Tekrarlanan iki sözcük vardı. Onlardan birini, İranlı bir meslektaşının yardımıyla tespit etti. İslam’ın dördüncü halifesi  “Ali”.

Fakat “Ali” kelimesinin yanındaki kelimeyi deşifre etmek daha zordu. Bulmacayı çözmek için harfleri büyüttü ve tüm açılardan inceledi.

“Birdenbire, ‘Allah’ sözcüğünün yansıtılmış harflerle yazılmış olduğunu gördüm”

Larsson şimdiye kadar üzerinde çalıştığı yaklaşık 100 parçanın en az 10 tanesinde bu kelimeleri buldu ve kelimeler her zaman birlikteydi. (1200 Yıllık Viking Yüzüğünde Allah Yazdığı Ortaya Çıktı)

Yapılan bu keşifle birlikte, mezar sakinleri hakkında büyüleyici sorular ortaya atılıyor.

Larsson, “Mezarların bir kısmının Müslüman olabileceği tamamen göz ardı edilemez. Diğer Viking mezarlarındaki iskeletlere yapılan DNA analizlerinden, bu insanlardan bazılarının İslam’ın egemen olduğu Pers gibi yerlerden geldiğini biliyoruz.” diyor.

“Bununla birlikte bu bulgular, Viking dönemi gömme geleneklerinin, ölüm sonrası cennet hayatı gibi İslami fikirlerden etkilendiğini gösteriyor.”

Şimdi ise ekip, üniversitenin bağışıklık bilimi, genetik ve patoloji bölümüleriyle cenaze kıyafetleri giymiş Vikingkerin coğrafi kökenlerini belirlemek için çalışıyor.

Bir müzede sergilenen temsili Viking tekne mezarı.

Vikingler ve İslam İlişkisi

Viking ve Müslüman dünyalar arasındaki iletişim, tarihi kayıtlardan ve kuzey yarımkürede İslam sikkelerinin keşfedilmesinden uzun süredir biliniyor.

İki yıl önce, araştırmacılar Birka’daki bir kadın Viking mezarında bulunan gümüş yüzüğü tekrar inceledi ve taş üzerinde “Allah’a” yazdığı ortaya çıktı.

Bu yazı da yine Kufice yazılmıştı. Kur’an’ı yazmak için kullanılan ilk Arapça yazılardan biri olan Kufi yazısı, Irak’taki Kufe kasabasında 7. yüzyılda geliştirildi.

Larsson’un keşfini bu kadar ilginç kılan şey, İskandinavya’da Ali’den söz eden tarihsel öğelerin şimdiye kadar keşfedilmesinin ilk kez defa bulunmuş olmasıydı. (Norveç’teki Viking Mezarında İslami Sikkeler Bulundu)

Larsson, “Ali ismi Allah’ın yanında sürekli tekrarlanıyordu. İslam dünyasında Ali’nin çok saygın biri olduğunu biliyordum ve arada bağlantı olup olmadığını merak ettim.” diyor.

Ali, Muhammed peygamberin damadı ve kuzeniydi. Muhammed peygamber öldükten sonra Müslüman dünyasının dördüncü halifesi olmuştu. Hem Sünniler, hem de Şiiler için Ali, Muhammed peygamberin önemli bir arkadaşı olarak kabul edilirken, Şiilere göre Ali, peygamberin hak vârisidir.

İki yıl önce Birka’da 9. yüzyıla ait bir Viking kadın mezarı içinde, Kufice “Allah için” yazan bir Viking yüzüğü bulundu.

Londra İslam Koleji’nden, İslami çalışmalar program lideri Amir De Martino, “Ali’nin kullanımı Şii bağlantısını gösteriyor.” diyor.

Aynı zamanda İngiliz Şii dergisi Islam Today’in baş editörü olan De Martino, “Ancak ‘Allah’ın dostu’ anlamına gelen ‘waly Allah’ ifadesi olmadan bu ismin yazılması, ana akım Şii kültürüne ait olamaz ve bir şeyden yanlış kopyalanmış olabilir.” diyor.

“Buradaki desenlere göre, Ali’nin Allah’la eşit olduğu ima ediliyor. Dolayısıyla bunun, çok erken dönemlerde aşırıcı ve mistik bir düşünceyle bağlantılı olduğuna dair de küçük bir ihtimal var. Fakat büyük bir ihtimalle yanlış kopyalanmış.”

Allah ve Ali isimleri, günümüze kadar Aleviler ve Bektaşiler gibi Şii mezheplerinin mezarları ve kitapları içinde sık sık gizemli şekillerde temsil edilmekle birlikte, her zaman Muhammed ismiyle birlikte görülür. Bu isimler bazen de ayna yansımasıyla görülebilecek gibi yazılır.

Larsson’un bu keşfi, Viking dünyasına dair yeni pencereler açabilir.

“Artık Viking desenlerine çok daha farklı bir gözle bakıyorum. Bu parçalarda ve diğer Viking dönemi eserlerinde daha fazla İslami yazılar bulabileceğime ikna oldum. Kim bilir, belki tekstil olmayan eserlerde de İslami öğeler bulabiliriz.”

BBC. 12 Ekim 2017. Tharik Hussain.