Muhtemelen İnsanlarla Oynayan Kurtlar, Köpeklere Evrildi

On binlerce yıl önce atalarımız, özellikle sürü gütme ve avcılık gibi modern köpeklerde hâlâ yaşayan özelliklere sahip vahşi köpekgilleri aradılar.

Çoğu köpek yavrusu, ister top kovalamak, ister halat çekme oyunu, ister o gıcırtılı oyuncağı paramparça etmek olsun, oynamayı sever. Bizim için, bir köpekle oynamak genellikle moralimizi yükseltir; Aslına bakarsanız bilim, köpek sahiplerinin kedi sahiplerinden daha sık güldüğünü söylüyor.

Bu nedenle, Biology Letters dergisinde yayımlanan yeni bir araştırmaya göre, köpeklerin bizimle oynamaya istekli olmalarının evcilleştirilmelerinde kilit bir faktör olması ve belirli işlevler için köpekleri yetiştirme konusundaki sonraki çabalarımıza rehberlik etmiş olması şaşırtıcı değil.

(İnsanlar ve Köpekler 10.000 Yıldır Birlikte Kızak Yapıyor)

Araştırmacılar, köpeklerin ilk kez ne zaman, nerede ve nasıl evcilleştirildiğini tartışmaya devam ederken; birçoğu, insanlarla ilk teması bir kurt atasının başlattığı konusunda hemfikir.

Henüz tanımlanamayan bu kurt türü, muhtemelen 20.000 ila 40.000 yıl önce Almanya veya Sibirya’daki insan yerleşimlerinde dolaşmaya başladı, çöp ve artıkları kaptı. Sürüdeki daha az korkulu bireyler, muhtemelen ürkeklik ve utangaçlık gibi kurtlara özgü tavırlarını yitirdi ve zamanla kalplerimizi ısıtan mutlu, arkadaş canlısı ve sadık evcil köpeklere dönüştüler.

Yeni çalışmada bilim insanları, daha meraklı ve eğlenceyi seven kurtların, bu özelliklerini yeni evcil köpek türlerine taşıyıp taşımadığını ve insanların kasıtlı olarak bu özelliklere sahip köpekleri yetiştirip yetiştirmediğini araştırdı. Örneğin daha önceki araştırmalar, bazı kurt yavrularının insanlarla nasıl top oynayacaklarını içgüdüsel olarak bildiklerini buldu.

Araştırmanın baş yazarı evrimsel biyolog Niclas Kolm, “Bir köpeğin bizimle oynamaya istekli olması, köpek evcilleştirme sürecinde bizim için büyük olasılıkla çok önemli olmuştu.” diyor.

Gerçekten de, modern köpek ırkları arasındaki evrimsel ilişkileri analiz ettikten sonra ekip, en yaygın atalarının, günümüz basenji’sine (bir tür Afrika çoban köpeği) benzeyen bir hayvanın, biraz cesaretlendirmeyle de olsa, insanlarla oynayacağını buldu.

Araştırmacılar ayrıca, Macar vizsla’ları ve Avustralya çoban köpekleri gibi çoban köpeklerinin, hızlı ve aktif bir şekilde “açık ara en oyuncu, hızlı ve aktif bir şekilde oyunlara katılanlar olduklarını keşfettiler.

“Pratik olarak mantıklı: Bir köpek sizinle oynamakla ilgileniyorsa, eğitmesi de çok daha kolaydır.”

Çoban köpeklerinin etkili olabilmeleri için sahipleriyle güçlü bağlara sahip olmaları gerekir ve sık oynanan oyunlar, bu tür ilişkileri güçlendirebilir.

Köpek kişilikleri

Neredeyse tüm genç memeliler, tipik olarak aynı türden diğerleriyle birlikte oyuna katılır. Bunu fiziksel, sosyal ve bilişsel gelişim için ve yetişkinlikte hayati önem taşıyan avlanma gibi becerileri uygulamak için yaparlar.

Büyüdükten sonra hayvanlar nadiren oyun oynarlar, çünkü bölgeleri, yiyecekleri ve eş bulmaya odaklanmaları gerekir. Genellikle kendi türlerinin dışındaki hayvanlarla da oynamazlar.

Ancak köpekler, insanlardan kaplumbağalara ve tavuklara kadar pek çok türün neşeli doğasını ortaya çıkarıyor gibi görünüyor. Bu tür etkileşimler YouTube’da birçok videonun da konusu oldu. Yüzyıllardır çiftliklerde yan yana evcilleştirilen köpekler ve atlar da birlikte oynarlar ve kafa selamı gibi benzer davranışları paylaşırlar.

(Köpeklerin Sadece Görünüşünü Değil, Beyinlerini de Değiştirdik)

Kolm ve meslektaşları, oyuncu yavru köpeklerin köklerinde daha derine inmek için, 132 modern American Kennel Club ırklarında insan odaklı oyun davranışının nasıl geliştiğini araştırdılar. Bu ırklar, sürü gütme, avlanma, koruma, arkadaşlık, çalışma (kızak çekme gibi) ve spor yapma gibi çeşitli işlevlerine göre gruplandırılmıştı. Araştırmacılar, ırklardan gelen genetik verileri, hangi cinsin eğlenceli özelliklere sahip olduğunu tahmin eden evrimsel bir bilgisayar modeline girdiler.

Ekip daha sonra, 1997 ve 2013 yılları arasında bu 132 ırktan 89.000’den fazla köpeğin kişiliklerini ve oyun davranışlarını analiz eden İsveç Kennel Kulübü tarafından toplanan verileri birleştirdi. İsveç Kennel Kulübü araştırmacıları, bir köpeğin bilinmeyen bir kişiyle halat çekme oynamaya istekliliğini değerlendirdi: Bu oyuna hemen ve aktif olarak katılan köpekler son derece oyuncu olarak kategorize edildi.

Sonuçlar, sürü güden ve sporcu ırkların büyük olasılıkla oynadığını ortaya çıkarırken, pug ve papillon gibi “süs köpeği” ırkları en az oynayanlardı.

Kolm, “Küçük olacak ve etrafta taşınacak şekilde tasarlandılar. Sizinle oynamak onlar için önemli değil.” diyor.

Kolm, başlangıçta dövüş köpekleri olarak yetiştirilen Staffordshire gibi terrier ırkların, belki de oyun davetleri de dahil olmak üzere insan talimatına cevap verecek şekilde yetiştirildikleri için çok eğlenceli olduklarını görünce daha çok şaşırdı.

Yaşlı köpekler, eski numaralar

Ancak en ilgi çekici olan, Afrika av köpeği olan basenji’nin de yüksek düzeyde olmasa da oyuncu olmasıydı. Basenji, en azından 18. yüzyıla tarihlenen, muhtemelen en eski evcilleştirilmiş türdü. Ancak araştırmacılar, basenji benzeri köpeklerin, bir avda bu tür köpekleri tasvir eden Libya mağara resimlerine dayanarak, en az MÖ 6.000 yıllarından beri ortalıkta olduğuna inanıyor.

Bugünün basenjilerinin bu erken köpeklere benzer şekilde davranıp davranmadığını bilmek imkansız. Ancak ırkın kadim tarihinin ve oyunculuğunun birleşimi, araştırmanın, insanların köpekleri kısmen uzun süredir eğlence duyguları için yetiştirdikleri yönündeki bulguyu güçlendiriyor.

karşılaştırmalı bir etolog ve hayvan oyunları uzmanı olan Gordon Burghardt, “Oyun çalışmalarında güzel bir ilerleme.” diyor.

Ekoloji ve evrimsel biyoloji profesörü olan Marc Bekoff, araştırmacıların “köpeklerin erken evcilleştirilmesinde insanlarla oynamanın önemli olduğunu öne sürmekte muhtemelen haklı.” olduğunu söylüyor.

National Geographic. 23 Eylül 2020.

Makale: Kolm, N., Temrin, H., Miklósi, Á., Kubinyi, E., & Garamszegi, L. Z. (2020). The link between selection for function and human-directed play behaviour in dogs. Biology Letters, 16(9), 20200366.