Küllüoba’daki Kaplarda Ağrı Kesici Etken Maddesi Bulundu

Eskişehir’deki Küllüoba Höyüğü’nde, çoğunlukla adak çukurlarında keşfedilen 4.500 yıllık kaplarda, ağrı kesici özelliği olan maddeler tespit edildi.

Eskişehir’in Seyitgazi İlçesi sınırlarında yer alan Küllüoba Höyüğü’ndeki kazılar, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü’nün izinleriyle 1996 yılından itibaren devam ediyor. Kazılar günümüzde Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi’nden Doç. Dr. Murat Türkteki başkanlığında devam ediyor.

MÖ 2500’lerden itibaren, tüm batı Anadolu’da kullanılan, sonrasında Kuzey Suriye ve Ege Dünyası’na kadar ulaşan çift kulplu kap olan “Depas Amphykpellon” özgün formu ile İlk Tunç Çağı sonunda popüler oldu.

(İlgili: Küllüoba Höyüğü’nde 120 Bireye Ait Kalıntılar Bulundu)

Küllüoba Kazısı’nda bugüne kadar çok sayıda örneği ele geçen bu kaplar üzerindeki organik kalıntı ve lipit analizi çalışmalarında başta salisilik asit olmak üzere ağrı kesici özelliği olan etken maddeler tespit edildi. Söğüt ağacı kabuğundan elde edildiği bilinen salisilik asit günümüzde de pek çok ilacın hammaddesini oluşturuyor.

Çoğunlukla adak çukuru olarak bilinen ve olasılıkla bir ritüel ile bağlantılı çukurlarda tespit edilen “depas” tipi kaplar, İlk Tunç Çağı sonunda dönemin görüldüğü pek çok yerleşmede karşımıza çıkıyor. Bugüne kadar içerisinde çeşitli içkilerin tüketildiği iddia edilen bu kaplar üzerinde ilk yapılan analizler fermente ürünlerin de bu kaplarda bulunduğunu ortaya koymakla birlikte, bazı örneklerde ise ağrı kesici-yatıştırıcı özelliği bulunan farklı bitkisel ürünlerin kullanıldığını gösterdi.

Bu analizler sonucunda tespit edilen yağ asitleri, organik asitler, hidrokarbonlar, n-alkanlar ve bitkisel steroidler gibi biyomoleküller, İlk Tunç Çağı Anadolu’sunda şarap ve bitkisel analjezikler gibi ürünlerin kullanımının ilk biyokimyasal izlerini bizlere sundu. Yazı öncesi dönem için veri sağlayan bu sonuçlar, sonrasında yazılı kaynaklarda karşımıza çıkan bitkisel ilaçların kullanımına dair de maddi kanıt oluşturuyor.

Böylece depas kaplarının kullanımı için genellikle düşünülen bir tören sonrasında adak çukuruna bırakma işleminin her zaman kutlama amaçlı olmayabileceği belki de tedavi amacıyla bu ritüellerin gerçekleştirilmiş olabileceği fikri de gündeme geliyor.

Bu önemli çalışma Uluslararası hakemli bir dergide yayınlandı. Formun en estetik örnekleri ise Eskişehir Arkeoloji Müzesi’nde sergileniyor.

Makale: Türkteki, M., Tarhan, İ., Kara, H., & Tuna, Y. (2022). Possible Uses Of Depas Amphikypellon From Küllüoba In Western Central Anatolia Through Gc-Ms Analysis Of Organic Residues. Mediterranean Archaeology and Archaeometry, 22(1), 127-154.