Son Buzul Çağı, Doğu Asya’daki İnsanları Yok Etti

Son Buzul Çağı’nda Doğu Asya’da yaşanan nüfus değişimi, aynı zamanda ilginç bir şekilde Avrupa’da olanları yansıtıyor.

Günümüzden yaklaşık 40.000 yıl önce Doğu Asya’ya yerleşen ilk modern insanlardan bazıları, Çin’in kuzey platolarında binlerce yıl boyunca yaşamış, kızıl geyik avlayıp belki de Neandertaller ve diğer arkaik insanlarla karşılaşmışlardı. Fakat Son Buzul Çağı’nın bitiminden önce yok oldular. Bugünden 19.000 yıl öncesine baktığımızda ise aynı bölgeye başka bir modern insan grubunun geldiği anlaşıldı. Antik genomlar üzerinde yapılan yeni çalışmanın sonuçlarına göre bu insanlar, günümüzde Doğu Asya’da yaşayanların avcı-toplayıcı atalarıydı. Araştırmacılara göre bu grup Kuzeydoğu Asya’daki ilk modern insanların yerini aldı.

Buzul Çağı’nda Doğu Asya topluluklarındaki bu kökten değişim aynı dönemde Avrupa’da olanla garip şekilde benzerlik gösteriyor. Yaklaşık 45.000 yıl önce Avrupa’ya gelen ilk modern insanların yerini Son Buzul Maksimum biterken (yani 19.000 ila 14.000 yıl önce) başka avcı-toplayıcı gruplar almıştı. “Avrupa ve Asya arasında böylesi benzerlikler görmek heyecan verici.” diyor çalışmada yer almayan, Harvard Tıp Fakültesi’nde popülasyon genetiği çalışmaları yürüten David Reich. “Artık elimizde hem Avrupa hem de Doğu Asya’da yaşanan topluluk değişimlerini kanıtlamaya yetecek kadar genom var.” 

(Buzul Çağı Avrupası’nda Büyük Nüfus Değişimleri Yaşanmış)

Bu yeni çalışma, eski bir gizemle başladı. Pekin yakınlarındaki Tianyuan Mağarası’nda bulunan ve bir erkeğe ait olduğu tespit edilen alt çeneden elde edilen DNA, modern insanların günümüzden ortalama 40.000 yıl önce Doğu Asya’ya gelmiş olduklarının kanıtıydı. Moğolistan’daki Salkhit Vadisi’nde bulunan, bir kadına ait kafatası parçasından elde edilen DNA ise insanların 34.000 yıl önce de hala bölgede olduklarını gösterdi.

Fakat günümüzden 34.000 ila 9.000 yıl öncesine bakıldığında, Moğolistan’dan Çin’in kuzeyi ve Rusya’nın doğusuna kadar uzanan Çin Platosu’ndaki fosil kayıtlarında büyük bir boşluk olduğu görüldü. 12.000 yıl öncesinde ise bölgede yeni tip taş aletler ve çömlekler görülmeye başlandı, fakat bunları kimin yapmış olabileceği sorusu arkeologlar arasında tartışma yarattı. Bölgeye yeni gelen göçmenler mi yoksa önceki grubun devamı olan insanlar mı yapmıştı? “40.000 yıl önce Doğu Asya’da modern insanların varlığı kesinlikle biliniyor ama onlara ne olduğunu kimse bilmiyor.” diyor Çin Bilim Akademisi’nden paleogenetik çalışmaları yürüten Qiaomei Fu.

Buradan yola çıkan Fu ve Çinli araştırmacılardan oluşan ekibi, Çin Platosu’nun doğu sınırında bulunan Rusya’nın Amur bölgesindeki bir inşaat alanında ele geçen 25 bireyin kemiklerinden antik DNA elde etti. Kemikler üzerinde yapılan radyokarbon tarihlendirme sonuçlarına göre bu bireyler günümüzden 34.000 ila 3.400 yıl önce yaşamıştı. En eski örnekten elde edilen DNA, bu kadının yaklaşık 33.000 yıl önce yaşadığını ve 40.000 yaşındaki Tianyuan fosiline genetik olarak yakın olduğunu gösterdi.

Ayrıca hem Amur hem de Tianyuan fosilinden elde edilen DNA’nın, Moğolistan Salkhit Vadisi’nde bulunan kadın fosilinden elde edilenle yüzde 75 oranında aynı olduğu ortaya çıktı. “Bu demek oluyor ki bu üç birey en az 7.000 yıl Doğu Asya’da varlığını sürdürmüş, birbiriyle ilişkili modern insan gruplarına aitti.” diyor Fu.

Buna rağmen Son Buzul Maksimum’un sonuna gelindiğinde, yani yaklaşık 19.000 yıl önce, bu eski insanlara ait tek bir fosil veya genetik izin bulunmadığı görüldü. Çalışmada kullanılan 19.000 yıllık bir erkek fosilinden elde edilen DNA ise, Amur bölgesinde yeni bir grup insanın ortaya çıktığını gösterdi. Bu birey önceden bölgede yaşamış modern insanlardansa günümüz Doğu Asyalılarına genetik olarak daha yakındı. Genomunun, çalışmada yer alan yaklaşık 14.000 yıllık iki erkek genomuyla beraber, ilk Amerikan yerlilerinin muhtemel atası olan gruptaki Sibiryalı erkeklere benzediği ortaya çıktı. Yani erken dӧnem Amur insanları antik ve modern Sibiryalılarının atalarından olup, bazı Amerikan yerlilerinin de uzak akrabası olabilirler, diyor Fu.

DNA’sı analiz edilen bu üç erkek birey Güneydoğu Asyalıların değil, büyük ihtimalle günümüz Kuzeydoğu Asyalılarının atası olan bir grubun parçasıydı. Bu da demek oluyor ki bu iki topluluk, sanılandan 9.000 yıl daha önce yani günümüzden en az 19.000 yıl önce birbirinden ayrılmıştı.

UC Davis’den arkeolog Nicolas Zwyns, DNA çalışmalarının Kuzeydoğu Asya’daki insan topluluklarının karmaşık dinamiğini gözler önüne serdiğini söylüyor. “Bölge topluluklarında hem uzun süreli devamlılık hem de birden fazla değişim vardı.” Son Buzul Maksimum bu değişimlerden birini tetiklemiş olabilir, fakat diğerlerine neyin sebep olduğunu henüz bilmiyoruz, diyor Fu.

“Çalışmanın yazarları bu kadar uzun bir dӧnemi kapsayan antik DNA verisi ile sadece motifleri tanımlamakla kalmamış, aynı zamanda hipotezleri de test edebilmişler,” diyor UC Berkeley ve İspanya İnsan Evrimi Ulusal Araştırma Merkezi’nden biyoantropolog Leslea Hlusko. “Bu, antik DNA araştırmaları için muhteşem bir adım.”

Sciencemag.org. 27 Mayıs 2021.

Makale: Mao, X., Zhang, H., Qiao, S., Liu, Y., Chang, F., Xie, P., … & Fu, Q. (2021). The deep population history of northern East Asia from the Late Pleistocene to the Holocene. Cell.