Mısır’da Ata Kültü Olan Antik Villa Keşfedildi

Mısır’da yürütülen kazı çalışmalarında Yeni Krallık döneminin başlarına, MÖ 1500-1450 yıllarına tarihlenen bir villa ortaya çıkarıldı.

Güney Mısır’daki Tell Edfu yerleşimindeki buluntularda, aile atalarına adanmış ender rastlanan ve iyi korunmuş bir iç tapınak örneğini içeren büyük bir salon da yer alıyor.

Chicago Üniversitesi’ndeki Mısır Arkeolojisi bölümünden Doç. Dr. Nadine Moeller ile Doğu Enstitüsü’nce gerçekleştirilen Tell Edfu Kazısı Projesi’ni yürüten Doç. Dr. Gregory Marouard, “Mısır’da atalar için yapılmış böyle bir tapınağın keşfedilmesinden bu yana 80 yıldan fazla zaman geçti ve bunlar da nadiren bozulmamış bir içeriğe sahipti.” diyor.

(3.500 Yıl Önce Bu Çiftin Diğer Dünyada Zarar Görmesi İstenmiş)

Kahire’nin 644 km güneyindeki Nil Vadisi’nde yer alan Tell Edfu antik kenti yaklaşık 3.000 yıl boyunca iskan halinde olan bir eyalet başkentiydi. 

Arkeolojik saha çalışmaları, Mısır’ın Eski Krallık Dönemi’nden (yaklaşık MÖ 2400) başlayıp Ptolemaios dönemine (MÖ 332-30) kadarki zamanlara ait yerleşim kalıntılarını ve anıtları ortaya çıkardı. Proje, şu anda 1919 yılında antik Yakın Doğu uygarlıkları çalışmalarını yürütmek üzere kurulan bir merkez olan Doğu Enstitüsü’ne ait bir çalışmanın  parçası.

(Mısır’da Kraliyet Rahibinin 4.400 Yıllık Mezarı Bulundu)

Moeller ve Marouard, Tell Edfu yerleşimindeki son keşfin Yeni Krallık’a ait  ata kültü örneklerinden biri olduğunu ve bunun gibi ilk arkeolojik örneklerin onlarca yıl önce keşfedildiğini söylüyor.

Aralık 2018’de tamamlanan son kazılarda Mısır’ın 18.Hanedanı’nın başlangıcına tarihlenen yaklaşık 440 metrekare büyüklüğündeki villa yapısına odaklanıldı. Yapı, sütunlu birkaç oda ile sakinlerin aile atalarının kültüne adanmış bir iç tapınak içeren, en büyüğü yaklaşık 7 metre ila 10 metre arasında ölçülen 6 sütunlu bir salona sahip.

Tapınak ana odanın bir köşesinde yer alıyor ve izler, onun ahşap bir yapı ile çevrili olduğunu gösteriyor. İçerisinde küçük bir ocak ve sunum masası ile kerpiçten iki küçük kaide, birkaç bütün veya parçalanmış stel, nadir bulunan kadın bir ata büstü örneği ve oturan bir katibin heykelciği bulunuyor. Kireçtaşı büstü, üç parçalı uzun bir peruk ile “Wesekh yaka” olarak adlandırılan geniş kolye takmış bir kadını betimliyor. Üzerindeki boya izleri 20 cm’lik bu büstün bir zamanlar boyandığını gösteriyor.

Sert siyah diroit taştan oyulmuş kâtip heykelciği ise bir sandalyeye oturan, omuz hizasında bir peruk takan, sol eliyle göğsünün önünde bir papirüs rulosunu tutan, uzun ve üzerine tam oturan dar etek giymiş bir adamı betimliyor. Kitabeler bu adamın, Edfu’da Juf adında üst düzey bir yönetici olduğunu gösteriyor.

Buranın yakınlarında ise Moeller’ın “küçük ama önemli” bir kireçtaşı steli olarak nitelediği, yüksek bir kabartmanın ortasında yan yana duran bir kadın ve bir erkeğin betimlendiği bir stel yer alıyor. Çifti çevreleyen hiyeroglif metin ortak sunu tarifinden bahsediyor ve iki bu figürün adlarını ve ünvanlarını içeriyor fakat yüzlerde ve adlarda eski zamanlarda kasıtlı olarak verilmiş olan hasarların izleri görülüyor ve bunlar bu çiftin adlarını okumayı zorlaştırıyor.

Moeller, “Bir ev içerisindeki böylesi bir kült tesis hakkındaki en iyi bilgimiz, Ramses döneminden çok daha sonraya tarihlenen, Luksor yakınlarındaki ünlü sanatçılar köyü Deir El-Medina’ya ait. Tell Edfu’daki örneğimiz bu zamana dek Yeni Krallık döneminin bilinen en eski örneklerden biri. Özgün arkeolojik bağlamlarda böyle eser dizileri bulmak bizi heyecanlandırıyor. Bu eserler, bu villada yaşayan eski mülk sahiplerinin kimliklerini yeniden inşa etmenin yanı sıra, bu tapınakta gerçekleştirilen çeşitli kültlere yönelik faaliyetlerle ilgili birçok soruyu yanıtlamamıza yardımcı olacak.” diyor.

Araştırmacılar bu villanın üzerindeki yerleşim seviyelerini kazarken, aynı zamanda Edfu’daki Horus tapınağının yüksek bir rahibinden söz eden, bu zaman dilimine tarihlenen ama yüzyıllar sonra yeniden kullanılmış olan büyük bir kumtaşı sütunu da bulmuşlardı.

“Yeni bulgular, 18. Hanedan’ın başlangıcı boyunca ve Yukarı Mısır’daki Teb krallarından Ahmose, I. Amenhotep  ve I. Tutmose tarafından gerçekleştirilen siyasi birleşme döneminde, Edfu antik kentinin bu özel bölümünde yüksek konumlu bir seçkin grubun varlığını pekiştiriyor.” diyor Moeller.

Phys. Louise Lerner. University of Chicago. 7 Ocak 2019.