Son Buzul Çağın Sonundaki Çömlek Üretimi Artışı Kültürel Olabilir

Son Buzul Çağı’nın sonlarına doğru çömlek üretimindeki ciddi artışın nedeni sanıldığının aksine kültürel olabilir.

MÖ. 6000-7000 yıllarına ait Batı Japonya’da yer alan Torihama’dan Jomon çömleği – Fotoğraf: Wakasa Tarih Müzesi

Dünyada ilk çanak çömleklerinden bazılarının bulunduğu Japonya’da avcı-toplayıcılarca yapılmış çömleklerin kullanımı ve artışı üzerinde çalışırken araştırmacılar Batı Japonya’da eski bir yerleşim yeri olan Torihama’da bulunan 143 seramik kabı inceledi.

Çömlekçiliğin Japonya’da yaklaşık 16.000 yıl önce doğduğu biliniyor ama iklimin daha ısındığı bir zamana denk gelen 11,500 yıl önce çömlekçilik büyük oranda artış gösterdi. Ormanların yeniden canlanmasıyla birlikte, tarım ve hayvancılıktaki artış yeni yiyecek kaynaklarına ulaşılmasını sağladı.

Daha önceleri besin maddelerin çeşitlenmesiyle farklı pişirme ve depolama yöntemlerine uyarlanarak çömlek kullanımının ve üretiminin arttığı düşünülüyordu. Fakat yeni araştırmalar durumun böyle olmayabileceğini ortaya koyuyor.

9000 yıl öncesinden kalan kaplardan alınan sıvılara moleküler ve izotop analizi yapılırken araştırmacılar çömlekçiliğin büyük ölçüde deniz ve tatlısu hayvanlarını pişirmek için kullanıldığını keşfetti. İklimin ısınmasına ve yeni besin maddelerin bulunmasına karşın deniz ürünleri pişirilmeye devam edildi.

Shinya Shoda ve Alexandre Lucquin laboratuvarda örnek hazırlıyor. Fotoğraf: Colleen Morgan

Şaşırtıcı bir şekilde, araştırmalarda çömleklerde bitki yetiştirildiğine ya da geyik gibi hayvanların pişirildiğine dair az sayıda kanıt bulunurken, araştırmacılar sadece önemli bir değişimin tatlı su balıklarındaki artışı gibi nedenlerle farklı balık türlerinin olduğunu buldu.

İklim değişikliğine rağmen çanak çömleklerin işlevini korumasında çevresel faktörlerden ziyade kültürel faktörlerin çömlekçiliğin geniş çapta yaygınlaşmasında daha önemli olduğunu göstermekte.

York Üniversitesi Arkeoloji Bölümünde BioArCh başkanı Dr. Oliver Craig konu hakkında: “Burada, çömleğin neden bulunduğunu ve ne kadar başarılı bir teknoloji olduğuna dair fikirler edinmeye başladık. İlginçtir ki, bunun nedenlerinin küçük bir kısmı yiyecekle, büyük bir kısmı ise kültürel geleneklerle alakalı. Çömlekler kutlama törenlerinde ve ziyafetlerde özellikle balık ve kabuklu deniz ürünleri hazırlama aşamasında kullanılmış. Bu aktarımın direnmesi Doğu Asya avcı-toplayıcıların yüzlerce neslin toplumsal hafızasında yer aldığı anlamına gelmektedir. Belki de belirsiz ve değişen bir dünyada uzun süre tüketilebilen yiyecekleri kullanabilmek için dayanıklı bir yönteme ihtiyacı yansıtıyordur.”

BioArCh’da araştırma görevlisi ve makalenin baş yazarı Dr. Alexandre Lucquin “Eski zamana ait bu kalıntıların seramik malzemelerde sıvıların muhafaza edilmesi göz alıcı. Yapılan analizler Son Buz Çağının sonlarına doğru olan büyük iklim değişikliğinde çömlekçiliğin nasıl değiştiğine dair ilk ipuçlarını vermektedir.” şeklinde ifade etmekte.

Araştırmayı Nara Ulusal Kültürel Varlıkları Araştırma Enstitüsü bünyesinde çalışan Dr. Shinya Shoda ziyaret ettiğinde “ Bulgular Doğu Asyadaki seramik araştırmalarında yeni bir süreci harekete geçirdi. Geniş çapta, zengin ve çeşitli çömlek kayıtlarının organik analiz yapılmasının gereksinimini vurgulamakta.” diyor.

phys.org