Smyrna Tiyatrosunda Sanatçılara Özel Tuvalet Bulundu

İzmir’deki Smyrna Antik Kenti’nde devam eden kazılarda, tiyatro sahne binası içinde sanatçılar tarafından kullanılan tuvalet bulundu.

İzmir’de beş yıldır kazı çalışmalarının sürdüğü Smyrna Antik Kenti’ne ait tiyatroda, sanatçılar tarafından kullanıldığı tahmin edilen bir latrina (tuvalet) bulundu. Akdeniz’de, tiyatro sahne binası içinde ilk defa bir tuvalete rastlanıyor.

Geçtiğimiz yıl da Smyrna Antik Kenti’nin tiyatrosunda yapılan kazı çalışmalarında, elinde avcı sopası olan bir Satyr kabartması bulunmuştu. Söz konusu kabartma, yine sahne binası kazıları sırasında keşfedilmişti.

(İzmir’deki Smyrna Tiyatrosunda Satyr Kabartması Bulundu)

Buluntu karşısında heyecanlı oldukları belirten Smyrna Antik Kenti Kazı Başkanı Doç. Dr. Akın Ersoy, “Bizim bildiğimiz tiyatroların yakınlarında, gelen izleyicilere hizmet eden latrinalar var ama böyle tiyatronun sahne binası içerisinde bir mekanın tuvalet olarak kullanılıyor olması bir ilk.” diyor.

Bulunan latrina, 12-13 kişinin birlikte kullanabileceği, Anadolu’da daha sık görülen şekliyle U planlı oturma düzenine sahip bir tuvalet. Roma döneminde tuvaletler aynı zamanda sosyalleşme alanıydı. Çok sayıda kişinin bir arada bu tuvalet mekanını kullanması, aynı zamanda sosyalleşmeyi de beraberinde getiriyordu.

Yapılan incelemelere göre tiyatro yapısı MÖ 2. yüzyıla dayanırken, yeni keşfedilen latrina, MS 2. yüzyılda tiyatroda yapılan kapsamlı değişiklikler sırasında inşa edilmişti. Latrina ve tiyatronun MS 5. yüzyıla kadar kullanımda kaldığı tahmin ediliyor.

Bu tuvaletin sadece sahne binasında çalışan ve tiyatroda performans gösteren sanatçılar tarafından kullanıldığını belirten kazı başkanı Ersoy, “Çünkü sahne binası izleyiciye kapalı. Kapalı alanda bulunduğu için bunu ‘sanatçı tuvaleti’ olarak değerlendirmek mümkün. Bu da Akdeniz coğrafyasındaki tiyatrolarda bir ilk olarak karşımıza çıkıyor.” diyor.

Smyrna Antik Tiyatrosu’nda yeni keşfedilen latrina, yaklaşık 40 santimetre yüksekliğinde ve 60 – 70 cm aralıklarla insanların yan yana oturabileceği bir yapıya sahip. Tuvalet delikleri ise anahtar kilidi formunda. Bankın önünde taban seviyesinde sürekli temiz su akan yine U planlı 8-10 santimetre derinliğinde bir su oluğu yer alıyor. O dönemde insanlar, bir sopaya sünger bağlayarak bu su oluklarına sokuyor ve temizliklerini sağlıyordu.

Smyrna Tiyatrosu’na ilişkin ilk bilgilere Vitruvius’un De Architectura adlı eserinde ulaşılıyor. Vitruvius (V.IX.1), Smyrna Tiyatrosu’nun skene (sahne) binasına bitişik durumda olan veya hemen yakınında olan Stratonikeion adı verilen bir portikonun bulunduğunu not ediyor. Böyle bir portikonun tiyatro civarında planlanmış olmasını övgüyle belirtiyor ve diğer kentlere örnek olarak gösteriyor. Tiyatrolara yakın bu tür portikolar yağmurlu havalarda izleyicilerin sığınması ve oyuncuların ekipmanlarını saklamaları için uygun bir kapalı mekan imkanı sağladıkları biliniyor.