Neandertal ve Modern İnsan Necef Çölü’nde Buluşmuş Olabilir

Modern insanlarla Neandertallerin tanıştığını biliyoruz çünkü onların bazı genlerine sahibiz. Şimdi ise arkeologlar, yaklaşık olarak aynı zamanlarda kullanılan, birbirinden çok uzak olmayan alanlar buldular.

Yaklaşık 50.000 yıl önce, günümüz Ofakim kasabası yakınlarındaki Necef Çölü’nde bir grup Neandertal yaşıyordu. Burada, topraktaki yüksek alçıtaşı konsantrasyonu kemikleri bozduğu için hiçbir kemik günümüze kalmıyor, ancak bulunan taş alet takımı tipik olarak Neandertallere ait.

Yaklaşık olarak aynı zamanda, anatomik olarak modern insanların göç dalgası, Boker Tachtit olarak bilinen bir bölgeye ulaştı. Kemikleri de uzun zaman önce toza dönüştü, ancak arkeologlar, oradaki aletlerin – İlk Üst Paleolitik alet kültürü olarak tanımlanan – tipik Homo sapiens olduğunu söylüyor. Boker Tachtit, modern insanlığın büyük göç dalgaları için Afrika’dan Avrasya’ya, bugün İsrail olan topraklar üzerinden bir tür geçiş istasyonu gibi görünüyor.

(Eski Genomlar, Neandertal Aile Gruplarını Ortaya Koyuyor)

Soru, iki türün Necef’te bir araya gelip gelmediği. Görüştüklerine dair bir kanıt yok. Ancak, Ofakim’in Neandertal bölgesi ve Sde Boker’deki sapiens bölgesi, insan göçleri açısından çok yakın – yaklaşık 40 kilometre uzaklıkta – ve İsrail Eski Eserler Kurumu’ndan Omry Barzilai meslektaşlarıyla birlikte, hemen hemen aynı zaman diliminde var olmuş gibi göründüklerini söylüyor.

Popüler makalelerin aksine, Necef’te bir karşılaşma olduysa, bu Neandertaller ve tür olarak Homo sapiens’in ilk karşılaşması değildi. Sapiens, Yunanistan ve İsrail’de bulunan (tartışmalı) kanıtlara dayanarak en az 200.000 yıldır Afrika’dan ayrılıyordu ve Avrasya’ya doğru yürüdüklerinde Neandertaller, Denisovalılar ve kim bilir başka türlerle tanışmış olmalılardı. Bu Afrika’dan erken ayrılanlar, bizim oldukça arkaik bir biçimimizdi (ve bilindiği kadarıyla, Afrika’dan erken çıkan sapienslerin soyu tükendi).

Bu buluşmaların doğası belirsizliğini koruyor, ancak türler arası ilişkilerin gerçekleştiğini biliyoruz. Söyleyebileceğimiz şey, Necef’in Neandertaller ile atalarımızdan modern Homo sapiens dalgası arasındaki ilk karşılaşmalardan birine ev sahipliği yapmış olabileceği – yani onların soyundan gelenler hayatta kalmıştı.

Batı Şeria’daki Shukbah Mağarası’nda, kafa karışıklığıyla beraber genel aydınlanma duygusuna ek olarak, bir Neandertal çocuğunun dişiyle, normalde Homo sapiens ile ilişkilendirilen “Nubian Levallois” tipi aletler bulundu.

Modern sapienslerin Afrika’dan çıkışını anlatan Barzilai, İsrail’e göçle bir karşılaştırma yapıyor: Dalgalar halinde gelmişlerdi. Anatomik olarak modern insanlar da muhtemelen yaklaşık 60.000 yıl önceden başlayan dalgalar halinde Afrika’yı terk ediyordu. Ve Orta Paleolitik’in (250.000 ila 50.000 yıl önce) sonunda günümüz İsrail’ine ulaştıklarında, yalnız olmadıklarını gördüler.

Herhangi bir insan türünün Afrika’dan çıktığı rotayı belirlemek zor, ama Necef, muhtemelen Arabistan üzerinden, açıkça bu yollardan biriydi.

Çeşitli türlerin göçlerinin zaman çizelgesi kafa karıştırıcı olabilir. Söylendiği gibi, nispeten arkaik Homo sapiens, 200.000 yıl kadar önce, Hayfa yakınlarındaki Carmel Dağı’ndaki Misliya Mağarası’nda keşfedilen modern bir insan çenesine sahipti ve Yunanistan’da aynı derecede arkaik/modern kalıntılar bulundu. Ama sonra yaklaşık 100.000 yıl önce sapiens, bilmediğimiz nedenlerle Levant’tan kayboldu. Bu arada Neandertaller de hareket halinde bir topluluktu ve yaklaşık 70.000 yıl önce bazıları Avrasya’dan Levant’a kadar bir bölgede dolaşıyordu. Ve sonra sapiens, bizi üretecek olan Afrika’dan göçle geri döndü.

Kuzey İsrail’deki Manot Mağarası’nda bulunan yaklaşık 38.000 yıllık dişler nedeniyle, garip bir şekilde, Neandertallerin ve sapiens’in Avrupa’da buluştuğunu biliyoruz. Arkeologlar, dişlerin Neandertallerle karışmış insanların torunlarına ait olduğu sonucuna vardı – ancak İsrail’de değil: Bu buluşma muhtemelen Avrupa’da gerçekleşti. Sonra melez yavruları Levant’a geri döndü.

Boker Tachtit (sapiens) ve Ofakim’deki (Neandertaller) buluntular, söylendiği gibi kemik içermiyordu; ancak aletler ve en önemlisi, karbon tarihi belirlenebilen ateşlerden arta kalan kömürleri içeriyorlardı. Tarihlendirme ayrıca sahadaki kuvars tanelerinin en son ne zaman güneş ışığına maruz kaldığını, başka bir deyişle sahanın ne zaman kullanıldığını söyleyebilen optik olarak uyarlanmış lüminesans kullanılarak kontrol edildi.

Her iki yöntem de yaklaşık 50.000 yıllık tarihler ortaya koydu. Ancak her bir yerleşim yerinin bin yıllık kullanımı temsil ettiğini ve yerleşimler arasındaki kısa mesafeyi dikkate alırsak, insan türlerinin muhtemelen birbiriyle karşılaştığı sonucunu çıkarabiliriz; ve geç Neandertallerin insanın en modern versiyonuyla tanıştığı ilk zamanlardan biri bu olabilirdi.

Barzilai, “Bunlar, bölgeye belirli bir süre gelen avcı-toplayıcılardı, birkaç gün veya birkaç hafta olabilir. Ancak binlerce yıldır mevsimsel olarak siteye geri döndükleri açık. Benim düşünceme göre, karşılaşmamaları neredeyse imkansız.” diyor.

Ve belki de bu karşılaşma iyi gitmedi. Gerçek şu ki, sapiens Levant’a ulaştığında Neandertaller ortadan kaybolmaya başladı. Aslında yaklaşık 50.000 yıl öncesine ait tarih, kabaca İsrail’deki bilinen son Neandertal popülasyonlarına karşılık geliyor; görünüşe göre Irak’ta daha uzun süre hayatta kalmışlardı.

Gerçek şu ki, sapiens ve sapiens olmayanların karşılaşmalarının doğası bilinmiyor: Meraklı ve arkadaş canlısı mıydılar? Kavgacı mıydılar? Sapiensler Neandertalleri ortadan kaldırdı mı, yoksa Homo sapiens’in yükselişiyle ilgisi olmayan bir yok olma sürecine mi girdiler? Tek bildiğimiz, bir yerlerde melezleşmenin gerçekleştiği, çünkü bugün insan DNA’sı Neandertallerden (ve Denisovalılar ve muhtemelen diğer hominin türlerinden) genler içeriyor. Evet, bu, türlerin tanımı verimli yavrular üretemeyecekleriyse, iki ayrı türün adlandırılmasının tartışmalı olduğu anlamına gelir.

Haaretz. 21 Haziran 2021.

Makale: Boaretto, E., Hernandez, M., Goder-Goldberger, M., Aldeias, V., Regev, L., Caracuta, V., … & Barzilai, O. (2021). The absolute chronology of Boker Tachtit (Israel) and implications for the Middle to Upper Paleolithic transition in the Levant. Proceedings of the National Academy of Sciences, 118(25).