Gürcistan’da 8000 Yıllık En Eski Şarap Üretimi Kanıtları Bulundu

Gürcistan’daki 8.000 yıllık bir yerleşimde sürdürülen kazılarda, şimdiye kadar bilinen en eski şarap üretiminin yapıldığına dair ikna edici kanıtlar elde edildi.

Şimdiye kadar bilinen en eski şarap üretimi kanıtlarının bulunduğu yerleşimdeki kazılardan bir görüntü. F: Stephen Batiuk

Gürcistan’ın başkenti Tiflis’in 32 kilometre güneyinde yer alan Gadachrili Gora yerleşiminde 8000 yıl önce yaşayan tarımcıların, şimdiye kadar bilinen en eski şarap üretimini gerçekleştirdikleri belirlendi. meyve betimlemeleriyle süslenmiş kaba çanak çömleklerine ve yerleşimdeki polenlere yapılan analizler, bir zamanlar buranın üzüm asmalarıyla kaplı olduğunu gösteriyor.

Yapılan yeni bir araştırmaya göre arkeologlar, 8000 yıl önce bölgede yetiştirilen tüm bu üzümlerin ne amaçla kullanıldığını kesin olarak tespit etti. Gadachrili Gora’da ve yakınlardaki başka bir yerleşimde yaşayan insanlar, hala taş ve kemik aletlere bağlı yaşadıkları MÖ 6000 yıllarında bilinen en eski şarap üreticileriydi. (Alkolle Olan 9.000 Yıllık Gönül Bağımız)



Yerleşimdeki 8000 yıllık yuvarlak planlı evleri kazan arkeologlar, evlerin tabanlarına gömülmüş ve dipleri yuvarlatılmış büyük kaplara ait parçalar buldu. 1960’lı yıllarda kısmen kazılan ve Gadachrili Gora’ya yaklaşık 1,5 kilometre uzakta bulunan başka bir yerleşim Shulaveri Gora’da da buna benzer örnekler bulunmuştu.

Pensilvanya Üniversitesi’nden arkeolog Patrick Mcgovern tarafından yapılan analizlerle, her iki yerleşimdeki çanak parçalarında da şarabın bir kanıtı olarak tartarik asit bulundu.

Büyük ve açık ağızlı pişmiş topraktan yapılmış kaplar, bugün hala birçok Gürcü mahzeninde bulunan şarap kaplarına oldukça benziyor. F: Gürcistan Ulusal Müzesi

Kapların üzerindeki üzüm betimlemeleri, tabakalarda tespit edilen üzüm polenleri, kimyasal analizler ve radyokarbon tarihlerinin MÖ 6000 – MÖ 5800 yıllarını göstermesi, Gadachrili Gora sakinlerinin, dünyanın bilinen en eski şarap üreticileri olduklarını gösteriyor. (Çin’de yer alan Jiahu adındaki yerleşimdeki insanlar, bundan binlerce yıl önce tahıl ve yabani meyvelerden fermente edilmiş içecekler hazırlıyordu.)

Yapılan kazılarda arkeologlar söz konusu yerleşimde yeterince üzüm çekirdeği ve kök kalıntıları bulamadığı için, şarabın, üzümlerin yetiştiği yakınlardaki başka bir yerde yapılmış olabileceğini düşündüler.

(Alkolle Tanışmamız 10 Milyon Yıl Öncesine Dayanıyor)

Arkeolog Mindia Jalabdze’nin yanısıra ortak araştırmayı yöneten Stephen Batiuk, “Daha serin ortamlarda presliyorlar, fermante ediyorlar, daha sonra içmeye hazır hale gelince daha küçük kaplara döküp köylere götürüyorlardı.” diyor.

Daha sonraki dönemlerde şarap üreten insanlar, şarabın bozulmaması ve tadının kötü olmaması için tıpkı modern zamanlardaki üreticilerin sülfit kullanması gibi çamsakızı ya da çeşitli bitkiler kullanıyordu. McGovern, yaptığı kimyasal analizlerde bu çeşit kalıntılara dair hiçbir iz bulamadı. Dolayısıyla bu şarap üretiminin oldukça erken denemeler olduğunu, şarabın mevsimsel bir içecek olduğunu ve tadı bozulmadan tüketildiğini düşünüyor.

McGovern, “Şaraba çam sakızı katmıyor gibi gözüküyorlar ve bu da ilk saf şarap örneğini bize sunuyor. Belki de henüz çam sakızının yardımcı olabileceğini keşfedememişlerdi.” diyor.

Günümüzde Gürcistan’da kullanılan şarap kapları, boyun kısımlarına kadar toprağa gömülerek nesiller boyunca kullanılıyor. F: Brian Finke / National Geographic

Bulgular, insanların ilk kez tarım yapmayı öğrenmeye başladığı, bitkileri ve hayvanı evcilleştirmeyi öğrendiği Neolitik döneme ilişkin anlayışımıza yeni bir yorum katıyor. Neolitik Devrim olarak bilinen bu aşamalı süreç, Gadachrili’den birkaç yüz kilometre uzakta, yaklaşık MÖ 10.000 yıllarında, Anadolu’nun Güneydoğusunu da kapsayan Bereketli Hilal olarak adlandırılan bir bölgede başladı.

Son yıllarda yapılan araştırmalarla, insanların düşüncelerini alkol kullanımına çevirmesinin çok da uzun sürmediği giderek netlik kazanıyor: İlk yabani bitkilerin evcilleştirilmesinden sadece birkaç bin yıl sonra, Gadachrili’deki insanlar sadece fermantasyon sanatını değil, aynı zamanda Avrupa üzümü olarak bilinen vitis vinifera’yı iyileştiriyor, ıslah ediyor ve hasat ediyordu.

(2600 Yıl Öncesinden Bir İstek: “Daha çok şarap gönder”)

McGovern, “Bahçecilik metodlarını, ürünleri nakletmeyi ve nasıl üreteceklerini çalışıyorlardı. Bu insan türünün ne kadar yaratıcı olduğunu gösteriyor.” diyor.

Gürcistan, Neolitik Devrim’in başladığı yerden çok da uzak olmayan Kafkas dağlarında yer alıyor ve 8000 yıl sonra bugün hala şarabı ile ünlü. İnsanların burada uzun süredir üzüm ürettiğine bir işaret olarak, 500 yerli üzüm çeşidine sahip. Tiflis’in hareketli şehirlerinde bile üzüm asmaları, harabe haldeki Sovyet dönemi apartman bloklarına sarılmış vaziyette.

Gürcistan’daki Neolitik yerleşimde bulunan bir kabın dibi. Çanaklara yapılan kalıntı analizleri sayesinde, şarap üretiminin tarihi MÖ 6000 yılına uzandı. F: Judyta Olszewski

Gürcistan Ulusal Müzesi’nden David Lordkipanidze, “Bu bölgenin şarap kültürünün çok köklü bir geçmişi var. Neolitik dönemdekilere benzer büyük kaplar bugün hala Gürcistan’da şarap yapmak için kullanılıyor.” diyor.

Stanford Üniversitesi’nden arkeolog Patrick Hunt’a göre araştırma sonuçları, Taş Devri insanlarının bugün aşina olduğumuz gibi ilgi ve endişelerle zengin yaşantılar sürdüğünü gösteriyor. “Şarap fermantasyonu yaşamsal bir ihtiyaç değildi. Bu, insanların sadece yaşamsal aktivitelerde bulunmaktan fazlası olduğunu gösteriyor. Neolitik’e geçiş döneminde bile, şu an pek de fikrimizin olmadığı derecede bir karmaşıklık var.”

(Yunanistan’da 6300 Yıllık Şarap Kalıntıları Bulundu)

Arkeologlar ve diğer uzmanlar, Gadachrili yerleşiminin yakınında büyüyen modern üzüm çeşitlerini tespit edebilirse, tarih öncesi şarap üretiminin nasıl olabileceği hakkında daha fazla bilgi edinmek için yakınlarda deneysel bir bağ kurmayı umuyorlar.

Araştırmacılar, yerleşimde hala en eski tabakalara inmediklerini, dolayısıyla buradaki şarap üretim tarihini daha da geriye çekebileceklerini söylüyor.


National Geographic. 13 Kasım 2017.

Makale: Patrick McGoverna, Mindia Jalabadzeb, Stephen Batiuk et all. 2017. Early Neolithic wine of Georgia in the South Caucasus. PNAS.

Anadolu Üniversitesi Arkeoloji Bölümü mezunu. İstanbul Üniversitesi Prehistorya Bölümü Yüksek Lisans mezunu. Aynı üniversitede Doktora adayı. İletişim: ermanbu@gmail.com

You must be logged in to post a comment Login