Dil ile İlişkili Beyin Bölgelerinin Evrimi Nasıl Gerçekleşti?

Araştırmacılar, insan beynindeki dilden sorumlu bölgeyi şempanze beynindeki benzer bölgeyle doğrudan karşılaştırdı.

Dil, bizleri insan yapan unsurlardan bir tanesi. Diğer hayvanlar kelimeleri veya sesleri öğrenebiliyor ve iletişim kurabiliyorlar, ancak az sayıda sözdizimsel kurala dayalı olarak sonsuz sayıda ifade oluşturma yeteneği, insanlara özgü olma niteliği taşıyor. 

Leipzig’te bulunan Max Planck İnsan Bilişsel ve Beyin Bilimleri Enstitüsü’nden (MPI CBS) Angela Friederici liderliğindeki bir araştırma ekibi, diğer bilim insanları ile birlikte PLOS Biology dergisinde bir çalışma yayımladı. Bu çalışmada, “Manyetik rezonans görüntüleme (MRG)” verilerini kullanarak insan beynindeki dil işlevlerinden sorumlu bölgeyi, şempanze beynindeki benzer bölge ile doğrudan karşılaştırdı.

(İlgili: Türler Arasında Merakı Etkileyen Faktörler Neler?)

Çalışma, insanlardaki sözdizimsel süreçlerden sorumlu bölgenin, sol yarımküredeki büyük bir genişlemenin sonucu olduğunu gösteriyor. Evrimsel süreç boyunca beyinde bulunan Broca bölgesindeki böyle bir genişleme, insanların konuşma yeteneğinin kökeni olabilir. 

İnsanın dil yeteneği, sözdizimsel kuralları uygulama yeteneğine dayanıyor. Bu kurallar, kelimelerin ifadeleri ve cümleleri oluşturacak şekilde nasıl bir araya geldiğini belirliyor. İnsan beyninde sözdizimsel yapıların oluşturulması, frontal lobdaki (alt frontal korteks) Broca bölgesinin bir alt bölgesi tarafından sağlanıyor. Angela Friederici ve ekibinden Guillermo Gallardo, diğer meslektaşlarıyla birlikte, şimdi her iki türün Broca bölgesinin nöroanatomik detaylarını, son teknoloji MRG teknolojisi kullanarak karşılaştırmalı biçimde haritalandırdılar. 

Çalışmanın başyazarı Guillermo Gallardo, araştırmacıların başlangıçtaki motivasyonunu şu şekilde açıklıyor: “Yaşayan yakın akrabalarımız olan şempanzelerle genetik ve nöroanatomik benzerliklerimiz göz önüne alındığında, kritik soru şuydu: ‘Dil yeteneğimizde büyük farklılıkların oluşmasını sağlayan  biyolojik temel neydi?’ Broca bölgesi, insan beyninde sözdiziminden sorumlu bir alan ve şempanzelerle paylaştığımız bir bölge olarak daha derinlemesine incelemek için iyi bir aday gibi görünüyordu.” 

Dil oluşumunun gizemini ortaya çıkarmak için araştırmacılar, insan ve şempanze beyninin sol ve sağ yarımkürelerinde Broca bölgesini kaplayan, dokularının bileşimine göre tanımlanan 44 ve 45 olarak adlandırılan iki bölgeyi hassas bir şekilde karşılaştırmak için gelişmiş algoritmalar kullandılar. 

Friederici, “Şempanzelerle karşılaştırıldığında insanlarda sol yarımkürede sadece 44 bölgesinin genişlemiş olduğu ortaya çıktı. İlginç bir şekilde, bu bölgenin tam olarak insanlardaki sözdizimsel süreçlerden sorumlu olduğu biliniyor. Şimdi evrimsel süreçte, özellikle Broca bölgesinin belirli bir alt bölümü olan 44 bölgesindeki genişlemenin, insanlardaki dil yeteneğinin kökenini oluşturuyor olabileceğini düşünüyoruz.” diyor. 

Max Planck Society. 18 Eylül 2023.

Makale: Gallardo, G., Eichner, C., Sherwood, C. C., Hopkins, W. D., Anwander, A., & Friederici, A. D. (2023). Morphological evolution of language-relevant brain areas. Plos Biology, 21(9), e3002266.