Afrika’da Bilinen En Eski İnsan Mezarı Keşfedildi

Kenya’da bulunan 78.000 yıllık mezar, insanların cenaze törenleri uyguladıklarını ve ölüm hakkında sembolik düşüncelere sahip olduklarını gösteriyor.

Yaklaşık 78.000 yıl önce, günümüzde Kenya olan kıyıya yakın bir mağaranın derinliklerinde, küçük bir çocuğun vücudu özenle küçük bir mezara yatırıldı. Şimdi, uluslararası bir araştırmacılar grubu, geçmişe bakmak için ileri bilimsel teknikler kullandı ve eski kalıntıların ayrıntılarını ilk kez ortaya çıkardı – bunun Afrika’daki bir Homo sapiens bireyin en eski kasıtlı mezarı olduğu keşfedildi.

Çocuk öldüğünde sadece 3 yaşındaydı. Sanki uyumak ya da ısınmak için yan bir şekilde kıvrılmıştı ve çocuğun başı nazikçe bir minder üzerine yerleştirilmiş gibi görünüyordu. Bilim insanları kalıntıları, Swahili dilinde “çocuk” anlamına gelen “Mtoto” olarak adlandırdılar.

(Ölüm Kültürü, Neandertal ve Bizden Önce Var Mıydı?)

Antik cenaze törenini ilk keşfeden ekibin başındaki paleoantropolog Maria Martinón-Torres, “Sadece insanlar ölüye bu saygıyla, bu özenle, bu şefkatle davranır. Bu, Afrika’da hem fiziksel hem de sembolik dünyada yaşayan insanlar hakkında sahip olduğumuz en eski kanıtlardan biri.” diyor.

2017 yılında Mombasa’nın kuzeyindeki Panga ya Saidi mağarasında mezar kazıldıktan sonra, Kenya Ulusal Müzeleri’nden arkeolog Emmanuel Ndiema, onu Nairobi’den Almanya’ya bir tortu bloğunun içinde taşıdı. Oradan Martinón-Torres, Burgos’a uçarken bu bloğu yanına aldı.

Bilim insanları, tortu bloğunun çok küçük olmasına rağmen eski kemikler içerdiğini biliyorlardı. Mikro bilgisayarlı tomografiyi (Mikro-CT) kullanarak X ışınları ile incelemek ve içeriğinin ayrıntılı bir 3B modelini oluşturmak için ekibin aylarca süren karmaşık araştırmaları, küçük bir Homo sapiens çocuğunun kafatası ve kemiklerini ortaya çıkardı.

Eski bir mezar

Daha önce Avrupa ve Orta Doğu’da, bazıları yaklaşık 120.000 yıl öncesine tarihlenen daha eski Homo sapiens mezarları bulunmuştu.

Ancak Max Planck İnsan Tarihi Bilimi Enstitüsü’nden antropolog Michael Petraglia, Mtoto’nun yaklaşık 78.000 yıl öncesinden kalma kalıntılarının, Afrika’da bugüne kadar bulunan kasıtlı bir cenaze töreninin en eski kanıtı olduğunu söylüyor.

Antropolog Petraglia, Panga ya Saidi mağarasındaki tortu bloğunun kazılmasına yardımcı oldu ve Nature dergisinde yayınlanan buluntu hakkındaki çalışmanın yazarlarından biri.

Petraglia, bilinen en eski Homo sapiens mezarları ile Mtoto’nun mezarı arasındaki 40.000 yıllık boşluğun, muhtemelen Afrika’da Paleolitik dönem arkeolojisinin, Avrupa ve Asya’ya kıyasla nispeten yeni olduğu gerçeğini yansıttığını söylüyor. Afrika, türümüzün orijinal evi ve muhtemelen daha da eski mezarlara sahip.

Mtoto mezarının bazı özellikleri, fosillerinin ilk bulunduğu Almanya’daki Neander Vadisi’nden sonra isimlendirilen Neandertallerin (Homo neanderthalensis) ve Homo sapiens’in daha eski mezarlarına benziyor.

Eski taş yongalar ve diğer kanıtlar, Panga ya Saidi mağarasının aynı zamanda Homo sapiens avcı-toplayıcı grupları tarafından geçici bir mesken olarak kullanıldığını ve Avrasya’daki benzer “yerleşim yerlerinde” Neandertal ve Homo sapiens mezarlarının da bulunduğunu gösteriyor.

Araştırmacılar ayrıca, çocuğun vücudunu çevreleyen bir çukurun kasıtlı olarak kazıldığını buldular ve bunun gerçek bir cenaze töreni olduğunu ortaya koydular. Bu mezar, diğer bazı arkeolojik alanlarda görülen, mevcut bir çukur içine bir cesedin sadece yerleştirilmesi olayı değildi.

Özenli ölü gömme

Mtoto, büyük bir dikkatle gömülmüş gibi görünüyordu.

Vücudu dayanıksız bir malzemeyle örtülmüştü ve çocuğun başı belirgin bir şekilde eğilmişti, bu da kafasının günümüze kadar çürümüş olan bir tür baş desteğine yerleştirildiğini gösteriyor.

Martinón-Torres, Mtoto’nun birçok eski insan toplumunda yaygın olan ve ölüleri yerleştirmenin doğal bir yolu olarak görülebilecek “esnek” bir pozisyonda yan yatarak gömüldüğünü söylüyor.

Max Planck Enstitüsü’nde arkeoloji direktörü olan Nicole Boivin, yaklaşık 10 yıldır Panga ya Saidi mağarasında çalışıyor.

Boivin, “Kesinlikle çok güzel bir yer. Bu mağara sistemi, mağaraların çatılarının bir kısmının çöktüğü ve bunun da güneş ışığının içeri girmesine izin verdiği bir nokta… Sarmaşıkların düşmekte olduğu ve çok sayıda bitki, çiçek ve vahşi yaşamın olduğu bir yer.” diyor.

Arkeologlar başlangıçta erken Hint Okyanusu ticaretinin sonraki dönemlerinden (2.300 yıl öncesine kadar uzanan) eski mezarların ve eserlerin izlerini aramaya başlamış olsalar da, kısa süre sonra mağaranın çok daha uzun süredir önemli bir yer olduğu anlaşıldı.

Arkeolog Ndiema, Panga ya Saidi mağarasının muhtemelen Taş Devri’nde olduğu gibi bugün bazı Kenyalılar tarafından kutsal bir yer olarak kabul edildiğini söylüyor.

“Yerel halkla hala çok güçlü bir kültürel ve manevi bağı var. Burayı hala ibadet ritüelleri ve şifa aramak için kullanıyorlar.”

Live Science. 5 Mayıs 2021.

Makale: Martinón-Torres, M., d’Errico, F., Santos, E. et al. (2021). Earliest known human burial in Africa.Nature 593, 95–100.