Aborjin Çizimleri Üstünde 200 Yıllık Yazıtlar Bulundu

19. yüzyılın başlarında Kuzey Amerika’nın balina avcısı gemilerine ait mürettebat, Aborjin gravürleri üzerine yazıtlar yazmış.

Görüntü geliştirme özellikli Connecticut Yazıtının Detayı. C: Centre for Rock Art Research and Management database

Keşif, Kuzey Amerikalı balina avcılarının Avustralya’da yaptığı anı uygulamaları için en eski kanıtları sunuyor ve denizcilik tarihi için önemli bilgiler barındırıyor.

O sırada Dampier Takımadaları (Murujuga) Yaburara halkına ev sahipliği yapıyordu. Takımadaların karşısındaki kaya sanatı, sanatçıların öne sürdüğü bu bölgeyle olan 1.000 yıllık bağlantıların da kanıtını oluşturuyor.

(Aborjinler, İlk Sömürgecilerin Malzemesinden Aletler Yapıyordu)

Peki balina avcıları Yaburara halkıyla karşılaşmış mıydı? Daha önce yapılmış Aborjin çizimlerinin üstünü, bu alanın sahibi olduklarını göstermek için mi çizmişlerdi? Yoksa denizde aylarca süren yolcuklarından sonra karaya çıktıkları için kutlama amaçlı mı yapmışlardı?

Tüm bu soruların cevabı, bilmiyoruz.

19. yüzyılda bir Amerikan balina gemisinin canlandırması. C: Dr Kenneth McPherson, Indian Ocean Collection

Ancak bu yazıtlar, balina avcılarının yaşamları hakkında nadir bir fikir sağlıyor ve kuzeybatı kıyısındaki bu en eski endüstri hakkındaki bilgiler veriyor.

Bu tür tarihi yazıtlar grafiti olarak görülebilir. Bununla birlikte, diğer kaya sanatı gibi, insanlık geçmişimiz hakkında başka kaynaklardan toplanamayan önemli hikayeler anlatırlar.

Avustralya’da balina avcılığı

Gemiye dayalı balina avcılığı yüzyıllarca süren küresel bir olguydu. 19. yüzyılın ortalarında, zirvesindeyken, yaklaşık 900 yelkenli gemi, yaklaşık 22.000 balina avcısı tarafından oluşan mürettebatı ile çok yıllı yolculuklarda denizdeydi.

(İlk Defa Bir Aborjin, Arkeolojide Doktora Sahibi Oldu)

Avustralya sularında balina avcılığının çoğu yabancı gemiler tarafından gerçekleştirilmiş ve 19. yüzyılda Kuzey Amerika balina avcıları dünyaya egemen olmuştu.

Balina avcılığı, Amerika, Avrupa ve Afrika, Avustralya ve Pasifik’teki bir dizi yerli toplumlarla en eski temaslara yol açtı.

Connecticut yazıtı. C: Antiquity, Paterson et al 2019

Ancak, yabancı balina avcılarının Avustralya’nın kuzeybatısındaki ilk ziyaretleri, bölgede 1860’lı yıllara kadar İngiliz sömürgesi temelli bir mevcudiyet olmadığı göz önüne alındığında kötü bir şekilde belgelenmişti.

Kaşif William Dampier, 1699 yılında Dampier Takımadaları’na ve Rosemary Adası’na ismini verdi. İngiliz deniz kaptanı Phillip Parker King ise, 1818’de Yaburara halkı ile karşılaşmaları belgeleyen ilk kişi oldu. Onun yağışlı mevsimde (Şubat) takımadalara ziyareti, şu anda mevsimsel olarak bol olan kaynakları kullanan büyük insan gruplarıyla aynı zamana denk geldi.

Swan Nehri Kolonisi (Perth) 1829’da kuruldu, ancak kuzeybatıdaki kalıcı Avrupa kolonizasyonu sadece 1860’lı yılların başında pastoralistler ve inci toplayıcılarla başladı. Yaburara için bu kolonizasyon felaketti. Olaylar, birçok Yaburara insanının öldürüldüğü 1868’de Uçan Köpük Katliamı ile sonuçlandı.

Erken balina avcılığı teması

Hayatta kalan birkaç gemi kayıt defteri, İngiliz ve Kuzey Amerika balina avcılarını, Dampier Takımadaları’na 1801’den itibaren kayıt etti. Ancak “Rosemary Adaları” yakınlarındaki balina avcılığı, zirve günlerini 1840’lar ve 1860’lar arasında yaşadı.

Seyir defterlerinde Amerikan balina gemilerinin kış aylarında Avustralya’nın kuzeybatı kıyı şeridinde göç eden kambur balina sürülerini avlamak için birlikte çalıştıkları açıklanıyor.

Connecticut yazıtlarının en büyüğü, Aborjin gravürlerine ait yazıtın mikro analizi ile gösteriliyor. C: Antiquity, Paterson et al 2019

Gemilerin mürettebatı, yakacak odun, içme suyu toplamak ve açık deniz araçlarına balinaları nişan almak için yardımcı odunlar için karaya iniş yaptı.

Arkeologlar tarafından yapılan araştırmalar, iki Kuzey Amerika balina gemisi mürettebatının yazıtlarında, Connecticut ve Delta gibi bu iki karaya inişe ait kanıtlar buldu.

Bu yazıtların en eskileri Connecticut’ın 18 Ağustos 1842’de Rosemary Adasını ziyaret ettiğini gösteriyor. Bu yazıtın en azından bir kısmı, Connecticut’ın ekip listesinden 19 yaşındaki bir Afro-Amerikalı denizci olarak tanımlanan Jacob Anderson tarafından yapılmıştı.

Araştırmalar bu gemilere ait mürettebat adlarının daha önce yapılmış Aborjin ızgara motiflerinin üzerine yazıldığını gösteriyor.

Yazıtta bulunan tarihler ve isimler, Connecticut’ın 1841’de ABD’deki Connecticut’taki New London kasabasını terk ettiğini gösteren liman kayıtları ile paraleldi. Kaptan Daniel Crocker ve 26 kişilik bir ekip.

Connecticut, 16 Haziran 1843’te, Fremantle, Yeni Zelanda ve Horn Burnu’ndan geçerek, 1.800 varil petrolle New London’a döndü.

Connecticut’ın yolculuk kayıt defteri kayıp, bu yüzden kayalar üzerindeki yazıtlar olmadan, bu geminin Dampier Takımadaları’nı ziyaretine dair hiçbir şey bilemezdik.

Başka bir adada, başka bir yazıt dizisi, 12 Temmuz 1849’da Delta ekibi tarafından benzer bir noktaya yapılan ziyareti kaydetmiş.

Delta yazıtlarının detayları. C: Centre for Rock Art Research

New York, Greenport’a kayıtlı olan Delta, 1832-1856 yılları arasında 18 küresel balina avı yolculuğu yaptı. Kayıt defteri, 2 Haziran-8 Eylül 1849 arasında Dampier Takımadaları’nda balinalar olduğunu doğruladı.

Gemi kayıtları, kanguruları vurup su toplamak için karaya çıkan ekipten söz ediyor. Ancak yazı yazmalarından veya Yaburara halkı ile herhangi bir temas kurmalarından söz edilmiyor.

Kuru mevsim olduğu ve adalarda kalıcı su bulunmadığı göz önüne alındığında, bu temasın gerçekleşmemesi şaşırtıcı değildi. Fakat yine de, bu balina avcıları, Yaburara halkı tarafından zaten işaretlenmiş olan yüzeylerde iz bırakmayı seçtiler. Bu belirli tarihsel anlardaki varlıklarını kaydeden balina avcıları, Yaburara’nın uzun süredir devam eden geleneğini deniz ortamlarıyla etkileşime girme ve işaretleme çalışmalarına devam etti.

Mirasın korunması

1822 ve 1963 arasında balina avcıları, Avustralya ve Yeni Zelanda’da 26.000’den fazla balinayı (Eubalaena australis) ve 40.000 kambur balinayı (Megaptera novaengliae) öldürerek popülasyonlarının yok olmalarına neden oldu.

Avustralya sularındaki ticari balina avcılığı 40 yıl önce 21 Kasım 1978’de sona erdi ve Albany, Batı Avustralya’daki Cheynes Plajı Balina Avcılığı İstasyonu kapatıldı.

Bugün, balina popülasyonlarının artmasıyla birlikte yenilenme işaretleri var ve Aborijin halkı adalar yönetiminin sorumluluğunu geri alıyor.

Bu üretken peyzajın sürdürülebilir kullanımı için binlerce yıllık insan tepkilerini kaydeden Murujuga Dünya Mirası Listesi’nde güçlü bir baskı var.

Bu iki balina avı yazısı, 200 yıl önce başlayan ve balina yağı endüstrisi olan Avustralya’nın kuzeybatısındaki en eski küresel kaynak çıkarımına ilişkin bilinen tek arkeolojik bilgiyi sağlıyor.

Yazıtlar, Murujuga kaya sanatının, ortak insanlık tarihimizin daha önce bilinmeyen detaylarına ışık tutacak eşsiz kapasitesini bir kez daha gösteriyor.


Phys. 19 Şubat 2019.

Makale: Alistair Paterson, Ross Anderson, Ken Mulvaney, Sarah de Koning. 2019. So ends this day: American whalers in Yaburara country, Dampier Archipelago. Antiquity.

Anadolu Üniversitesi Arkeoloji Bölümü mezunu. İstanbul Üniversitesi Prehistorya Bölümü Yüksek Lisans mezunu. Aynı üniversitede Doktora adayı. İletişim: ermanbu@gmail.com

You must be logged in to post a comment Login