Goriller İnsan Seslerini Ayırt Edebiliyor

Birçok hayvan, kendi türlerine ait üyelerin seslerini ayırt ediyor ve hatta bazıları, insanlar gibi diğer türlerin seslerini de ayırt edebiliyor. Fakat görünen o ki goriller gibi birkaç hayvan, yalnızca sesleri ayırt etmekle kalmıyor; aynı zamanda bu sesleri güzel ya da pek de güzel olmayan anılarla ilişkilendiriyor.

Georgia Üniversitesi’nde yapılan yeni bir çalışma, gorillerin konuşan kişi ile ilişkilerine bağlı olarak tanıdık insan seslerini ayırt edebildiğini gösteren ilk çalışma oldu.

Araştırmacılar, kafeste yaşayan gorillerin tanımadıkları ya da olumsuz etkileşimler yaşadıkları insanların seslerini duyduklarında olumsuz yanıtlar verdiklerini keşfettiler. Gorillerin tepkileri, maymunların muhtemelen seslerin kime ait olduğunu ve bu bireylerle aralarındaki ilişkinin doğasını ayırt edebildiklerini gösteriyor.

Bu proje özellikle Atlanta Hayvanat Bahçesi’ndeki goriller üzerinde yoğunlaşmış olsa da, Animal Cognition adlı dergide yayımlanan bulgular, esaret altındaki bu hayvanların vahşi kuzenlerine dair daha geniş etkiler içeriyor.

(Vahşi Hayvanlar Savunmasız İnsanlara Neden Saldırmıyor?)

Çalışmanın başyazarı ve Franklin Sanat ve Bilim Koleji’ndeki Primat Davranış Ekolojisi Laboratuvarı Müdürü Roberta Salmi, “Daha çok vahşi gorillerle çalıştım; vahşi primatlarla çalışmanın dezavantajlarından biri de şu ki alıştırma sürecinde onları avcılara karşı çok daha savunmasız hale getiriyoruz çünkü insanları görmeye ve duymaya alışıyorlar.” diyor. “İnsanları gerçekten de ayırt edebiliyorlarsa umut var demektir.”

Hayvanlar Sesleri Tanıyabiliyor

Birçok farklı hayvan kendi türüne ait sesleri tanıyıp ayırt edebiliyormuş gibi görünüyor. Fakat bazıları bunu sadece kendi türleri için değil başka türler için de yapabiliyor.

“Örneğin bebekler, annelerinin sesini ve kokusunu ayırt edebiliyorlar. Bu tamamen hayvanlara bağlı.” diyor Salmi. “Vahşi hayatta bazı maymunların diğer türlerden hayvanlarla belirli ilişkiler geliştirdiklerini biliyoruz.”

Bu bir hayatta kalma taktiği. Bir maymun tanıdığı bir bireyin tehlike çağrılarını duyar ve ayırt ederse bir şeylerin yolunda gitmediğini anlar ve saklanmaya ya da tehlikeden kaçmaya çalışır.

Fakat evcilleştirilmemiş hayvanların insanları bireysel olarak ayırt edip edemeyecekleri konusu biraz daha karmaşık.

Araştırma, köpekler ve kedilerin sahiplerinin sesi ile diğer insanların seslerini ayırt edebildiklerini ortaya çıkardı. Hatta bununla kalmayıp sahiplerinin ses tonundaki değişimleri bile fark edebiliyorlar ki bu çöp kutusunu deviren köpeğinizin size neden öylesine suçlu baktığının ardındaki gerçek nedeni de açıklıyor. Yani köpeğiniz aslında gerçekten suçluluk duymuyor. Fakat köpekler ve kediler yüzyıllar önce evcilleştirildiler; bu da insanlar ile evcil hayvanları arasında yakın bir bağ kurdu.

Kargalar, güvercinler ve hatta vahşi filler gibi insanlara yakın hayvanların da tanıdıkları ve tanımadıkları sesleri ayırt edebildikleri açığa çıkarılmıştı. Bu çalışmalar, sesleri ayırt edebilmenin ve tehdit seviyesini hesaplayabilmenin insanlara karşı savunmasız olan hayvanlar için önemli olabileceğini gösteriyor.

Salmi ve ekibi, gorillerin yaşadıkları alana giren belirli insanların varlığına olumsuz tepki gösterdiklerini fark ettiler. Bu hayvanlar özellikle de veterinerlerin ve bir bakıcının varlığına karşı gerginleşmiş gibi görünüyorlardı. Fakat hayvanların yalnızca insanları görsel olarak gördükleri için mi tepki verdikleri açıklığa kavuşturulamadı.

Maymunlar İnsan Sesinin Tanıdıklığına Göre Tehdit Değerlendirmesi Yapıyor Olabilir

Yaklaşık altı aylık bir süreç boyunca ekip, maymunlara üç farklı gruba ait ses kayıtlarını dinletti: Bu gruplardan birincisinde en az dört yıldır gorilleri tanıyan, onlarla birlikte çalışan ve olumlu ilişkiler geliştiren uzun dönemli bakıcılar; ikincisinde maymunların tanıdığı ve olumsuz etkileşimler yaşadığı veterinerler ve bakım işçileri gibi insanlar; üçüncüsünde ise bu hayvanların hiç tanımadığı insanlar yer alıyordu. Katılımcıların tümü aynı cümleyi söyledi: “Günaydın. Merhaba.” Bakıcılar gorilleri normalde böyle selamladığı için bu cümle seçilmişti.

Maymunlar bakıcılarının seslerine karşı çok az tepki gösterdiler. Fakat tanımadıkları ya da olumsuz etkileşimler yaşadıkları insanların seslerini duyan goriller, artan tetikte olma hali ve çıkardıkları sesler ile endişe belirtileri gösterdiler.

“Gördüğümüz ilk şey aslında vahşi hayatta da rastladığımız bir şeydi: Tehditkar ya da yabancı görünen bir ses ortaya çıktığı anda ne yapıyorlarsa bırakıp sese odaklandılar.” diyor Salmi. “Bu bizim de yaptığımız bir şey. Tehdit edici bir ses yoksa kendi işimle oyalanmaya devam ederim. Fakat evimde birinin olduğunu duyarsam ne olup bittiğini anlamak için elimdeki işi hemen bırakırım.”

Goriller için bu, tetikte olmanın ilk işareti. Tanıdık olmayan sesler ya da olumsuz etkileşimler yaşadıkları insanların seslerini duyduktan sonra çalışmadaki maymunlar, ödül yiyeceklerini yemeyi ya da ne yapıyorlarsa onu yapmayı bıraktılar ve seslerin bir tehdit olup olmadığını anlamak için sesin duyulduğu yöne bakmaya başladılar. Gorillerin yabancıları veterinerler ve bakım işçileri kadar tehditkar görüp görmedikleri ise bilinmezliğini koruyor.

“Bazı primatlar insanları ayırt edebiliyorlar ve insanlara karşı avcı ya da araştırmacı olup olmamalarına göre farklı tepkiler geliştiriyorlar.” diyor Salmi. “Eğer goriller farklı davranan insanları yalnızca görünüşlerinden değil seslerinden de ayırt edebiliyorlarsa bu inanılmaz faydalı olabilir. Araştırmacıların gorilleri avcılara karşı savunmasız hale getirmediklerini bilmek geceleri daha rahat uyumamı sağlayacak.”

University of Georgia. 12 Ekim 2021.

Makale: Salmi, R., Jones, C. E., & Carrigan, J. (2021). Who is there? Captive western gorillas distinguish human voices based on familiarity and nature of previous interactions. Animal Cognition, 1-12.