Tarih Öncesi İnsanlar, Sanatlarını Ateş Işığında Yarattı

Fransa’da bulunan 50 oyulmuş taşa yapılan incelemeye göre, erken atalarımız karmaşık sanat eserlerini muhtemelen ateş ışığında yarattı.

Yeni analizler, 15.000 yıl önce sanatsal tasarımlarla bezenen taşların, bir ateşin titreyen ışığına yakın oyulduğunu düşündüren ısı hasarı desenlerine sahip olduğunu ortaya koydu.

Araştırmada, şu anda British Museum’da bulunan ve “plaka” olarak bilinen işlemeli taş koleksiyonu incelendi. Bu taş plakalar, 23.000 ila 14.000 yıl öncesine dayanan erken bir avcı-toplayıcı kültür olan Magdalenian halkı tarafından taş aletler kullanılarak yapılmış olmaları muhtemel.

Araştırmacılar, bazı taşların kenarlarında pembe ısı hasarı desenleri belirlediler ve bu da taşların bir ateşin yakınına yerleştirildiklerini kanıtladı.

(İlgili: Erken İnsanlar Mağaradaki Ateşi En Uygun Yerde Yakıyordu)

Keşiflerinin ardından araştırmacılar, taşların kopyalarını yapmayı denediler ve bu plakaları tarih öncesi sanatçıların görmüş olabileceği gibi yeniden oluşturmak için üç boyutlu modeller ve sanal gerçeklik yazılımı kullandılar: ocak başındaki ışık koşullarında ve oymaları yapan insanların binlerce yıl önce taşın üzerinde ilk defa çizik atarken yaptıkları taze beyaz çizgilerle.

Araştırmanın baş yazarı Dr. Andy Needham, “Daha önce, bazı plakalarda görülen ısı hasarının kazalardan kaynaklandığı varsayılmıştı, ancak replika plakalarda yapılan deneyler, hasarın kasıtlı olarak bir ateşe yakın konumlandırılmakla daha tutarlı olduğunu gösterdi.” diyor.

“Modern çağda sanatın boş bir tuval üzerinde gün ışığında ya da sabit bir ışık kaynağıyla yaratıldığını düşünebiliriz; ama şimdi 15.000 yıl önce insanların titreyen şekiller ve gölgelerle geceleri bir ateşin etrafında sanat yaptıklarını biliyoruz.”

Araştırmacılar, bu koşullar altında çalışmanın tarih öncesi insanların sanat yaratma deneyimlerinde çarpıcı bir etkisi olacağını söylüyor. Bizi “Pareidolia” adı verilen, algının bir hayvanın biçimi, bir yüzün veya hiçbir şeyin olmadığı bir desen gibi anlamlı bir yorum dayattığı yırtıcılardan korumak için tasarlanmış evrimsel bir kapasiteyi harekete geçirmiş olabilir.

Dr. Needham, “Ateş ışığında sanat yaratmak, insan beyninin farklı kısımlarını harekete geçiren çok içsel bir deneyim olmalıydı. Titreşen gölgelerin ve ışığın, cansız nesnelerdeki formları ve yüzleri görme konusundaki evrimsel kapasitemizi geliştirdiğini biliyoruz ve bu, hayvanları veya sanatsal formları çizmek için kayadaki doğal özellikleri kullanan veya bütünleştiren plaka tasarımlarının neden yaygın olduğunu açıklamaya yardımcı olabilir.” diyor.

Magdalenian dönemi, mağara sanatından alet ve silahların süslenmesinden taş ve kemiklerin oyulmasına kadar erken sanatta önemli gelişmelerin yaşandığı bir dönemdi.

Çalışmanın ortak yazarı Izzy Wisher, “Magdalenian döneminde koşullar çok soğuktu ve manzara daha açıktı. İnsanlar soğuğa iyi adapte olurken, hayvan derilerinden ve kürkten yapılmış sıcak giysiler giyerken, ateş hala sıcak tutmak için gerçekten önemliydi. Bulgularımız, ateşin sıcak parıltısının onu toplumun sosyal buluşmalar, hikayeler anlatmak ve sanat yapmak için merkezi haline getireceği teorisini güçlendiriyor.” diyor.

“Yiyecek, su ve barınak bulmak için çok büyük miktarda zaman ve çabanın harcanacağı bir zamanda, insanların sanat yaratmak için hala zaman ve kapasite bulduklarını düşünmek büyüleyici. Bu faaliyetlerin bizi binlerce yıldır insan yapan şeyin bir parçasını nasıl oluşturduğunu ve tarih öncesi insanların bilişsel karmaşıklığını ortaya koyuyor.”

University of York. 20 Nisan 2022.

Makale: Andy Needham et al. 2022. Art by firelight? Using experimental and digital techniques to explore Magdalenian engraved plaquette use at Montastruc (France). PLoS ONE.