Takı Takmamızın Nedenleri Çok Eskiye Dayanıyor

Bu sabah takmayı seçtiğiniz kolye, isim etiketi, küpeler veya üniforma, sosyal durumunuz, işiniz veya kimliğinizin başka bir yönü hakkında sandığınızdan daha fazlasını söyleyebilir.

Antropologlar, insanların binlerce yıldır bunu yaptıklarını, yani konuşma telaşı olmadan kendileri hakkında iletişim kurmanın yollarını bulduklarını söylüyorlar.

Fakat Fas’ın batısındaki bir mağaradan çıkarılan ve 142.000 ile 150.000 yaş aralığında olduğu belirlenen kabuk boncuklar, bu davranışın sanılandan çok daha eskilere gidebileceğini düşündürüyor. Science Advances dergisinde ayrıntılı olarak açıklanan bulgular, Arizona Üniversitesi Sosyal ve Davranış Bilimleri Enstitüsü’nde antropoloji profesörü olan Steven L. Kuhn’u içeren bir arkeolog ekibi tarafından yapıldı.

Kuhn ve meslektaşları, boncukların yaygın bir sözel olmayan insan iletişimi biçiminin bilinen en eski kanıtı olduğunu ve insanların bilişsel yeteneklerinin ve sosyal etkileşimlerinin nasıl geliştiğine dair yeni bir ışık tuttuklarını söylüyor.

(Fas’ta Giysi Üretimine Dair 120.000 Yıllık Kanıtlar Bulundu)

Kuhn, “Muhtemelen insanların kimliklerini kıyafetleriyle ifade etmelerinin bir parçasıydılar. Bunlar, bu tür bir insan özelliği için buzdağının görünen kısmı. Yüz binlerce yıl önce bile var olduğunu ve insanların yakın arkadaşlarından ve ailelerinden daha büyük insan gruplarıyla iletişim kurmakla ilgilendiklerini gösteriyorlar.”dedi.

Bu eski iletişim biçimi bugün nasıl ortaya çıkıyor? Kuhn’a göre bunun sık sık oluyor.

Kuhn, “Toplumun nasıl işlediğini düşünüyorsun, örneğin biri seni trafikte takip ediyor, kornasını çalıyor ve ışıklarını yakıp söndürüyor ve düşündüğün şey, ‘Sorunun ne?” oluyor. Ama mavi bir üniforma ve sivri bir şapka giydiğini görürsen, sizi kenara çeken bir polis memuru olduğunu anlarsınız.” diyor.

Kuhn ve uluslararası arkeolog ekibi, 2014 ve 2018 yılları arasında, Fas’ın Atlantik kıyısındaki bir şehir olan Essaouira’dan yaklaşık 16 km uzaklıktaki Bizmoune Mağarası’nın ağzının yakınında 33 boncuk buldu.

Kuhn ve meslektaşları tarafından ortaya çıkarılan boncuklar deniz salyangozu kabuklarından yapılmış ve her biri yaklaşık 1 cm uzunluğunda. Kuhn’un söylediğine göre, aşınma ve yıpranmadan kaynaklanan diğer izlerin yanı sıra boncukların ortasındaki delikler, bu boncukların iplere veya giysilere asıldıklarını gösteriyor. 

Boncuklar, kuzey ve güney Afrika’daki alanlarda bulunan diğerlerine benziyor, ancak önceki örnekler 130.000 yıldan daha eski değildi. Kuzey Afrika’da bulunan eski boncuklar, diğer hayvanların yanı sıra ceylan, antilop, yaban domuzu ve gergedan avlayan, kendine özgü saplı mızrak uçlarıyla bilinen Orta Taş Devri kültürü Aterian insanlarıyla ilişkili.

Boncuklar, insanın biliş ve iletişiminin evrimini inceleyen antropologlar için potansiyel ipuçları olarak hizmet ediyor. Araştırmacılar uzun zamandır dilin ne zaman ortaya çıktığıyla ilgileniyorlardı. Fakat yalnızca birkaç bin yıl öncesine kadar, yani insanlar bir şeyler yazmaya başlayana kadar maddi bir dil kaydı yoktu.

Kuhn, boncukların esasen fosilleşmiş bir temel iletişim biçimi olduğunu söylüyor.

Kuhn, “Ne anlama geldiklerini bilmiyoruz, ama açıkça diğer insanların onları görebileceği şekilde konumlandırılmış sembolik nesnelerdi.” diyor.

Boncuklar, aynı zamanda kalıcı formları olduğu için de dikkat çekici. Birçok insanın yaptığı gibi vücutlarını veya yüzlerini aşı boyası veya kömürle boyamak yerine, boncuk yapımcıları daha kalıcı bir şey yaptılar, bu da iletmek istedikleri mesajın kalıcı ve önemli olduğunu düşündürüyor.

Birçok yönden, boncuklar cevapladıklarından daha fazla soru ortaya çıkarıyor. Kuhn, kendisinin ve meslektaşlarının şimdi Aterian halkının neden boncuk yapma ihtiyacını hissettiklerini öğrenmekle ilgilendiklerini söylüyor. Birkaç olası açıklama araştırıyorlar. Kuhn bunlardan birinin artan nüfusla alakalı olduğunu söylüyor. Daha fazla insan Kuzey Afrika’yı yerleşmeye başladıkça, kendilerini tanımlamak adına başka yollara ihtiyaç duymuş olabilirlerdi.

Kuhn, Kuzey Afrika’daki insanların iklimin soğuk ve kurak olduğu bir dönemde iletişim yöntemini kullanmaya başlamasının da mümkün olduğunu söylüyor. Sınırlı kaynakları korumak için klanlar veya başka bağlılıklar geliştirmiş olabilirler, daha sonra da boncukları etnik kökenlerini veya belirli bir alana ait olduklarını göstermek için kullanmış olabilirler.

Kuhn, “İnsanların onları yaratabildiğini bilmek bir şey, ama sonrasında, ‘Tamam fakat bunu yapmaları için onları ne teşvik etti?’ sorusu geliyor.” diyor.

University of Arizona. 22 Eylül 2021.

Makale: Sehasseh, E. M., Fernandez, P., Kuhn, S., Stiner, M., Mentzer, S., Colarossi, D., … & Bouzouggar, A. (2021). Early Middle Stone Age personal ornaments from Bizmoune Cave, Essaouira, Morocco. Science Advances, 7(39), eabi8620.