Sudan Müzeleri, Çalınan Eserlerinin İadesini İstiyor

Omdurman Savaşı’nda, İngiliz ve Mısır orduları Sudan kuvvetlerini harap etmiş ve ardından savaş alanındaki ganimetleri toplamışlardı. Şimdi, Sudan’daki müze yetkilileri, bu çalıntı eserleri geri almak istiyor. 

“En tartışmalı eserler” şu anda Edinburgh Üniversitesi Anatomi Müzesi’nde bulunan iki kafatası. Diğer eserler arasında şu anda Durham Üniversitesi Yeşil Saray Kütüphanesi’nde bulunan Sudanlı liderlerin pankartı da yer alıyor.

Sudanlı yetkililer neden bu eserlerin şimdi iade edilmesini istiyor? Restorasyon çalışmalarının ardından Omdurman’daki bir müze yakında tekrar açılacak ve Sudan’daki İngiliz sömürgesini inceleyecek.

Küratör Ahmed Mohammed, “Omdurman savaşının gerçek detaylarını göstermek istiyorum ve bunu tüm eserler olmadan yapamam” diyor ve ekliyor “Sudan halkının bunu bilmesi çok önemli”.

(İlgili: Sudan’da 13.400 Yıl Önce Tekrarlanan Bir Çatışma Yaşanmış)

Omdurman Savaşı, Sudan tarihinde çok önemli bir dönem. 1898 savaşının sonunda, o sırada Sudan’ı yöneten Mehti taraftarları yaklaşık 10.000 kayıp verirken, İngilizler ve Mısırlılar yalnızca 500 kayıp vermişti. Encyclopedia Britannica’nın belirttiği gibi, “Savaşın sonuçları, Sudan’daki Mehdiliğin pratik olarak yok edilmesi ve orada İngiliz egemenliğinin kurulmasıydı.” Birleşik Krallık, 1956 yılına kadar ülkeyi yönetti.

Savaş alanından ganimet olarak eşya alma eylemi, sömürge kampanyaları sırasında yaygındı. Şimdi, Sudanlı yetkililer, bu eserlerin geri gönderilmesinin Sudan’ın Omdurman Savaşı’nın hikayesini anlatmasına yardımcı olacağını söylüyor.

Ulusal Eski Eserler ve Müzeler Kurumu Koruma Direktörü Eglal el-Malik, “Bu insanlar bizim kardeşlerimiz, kahramanlarımız. Ülkemizi birleştirdiler ve savundular.” diyor. “Bu, emperyalizme karşı çok özel bir direniş öyküsü.”

Şu anda bu eşyaları elinde bulunduran kurumlar dinlemeye açık olduklarını söylüyorlar. Durham Üniversitesi’nden bir sözcü, Sudan’ın kredi taleplerinin hala tartışılmakta olduğunu söylüyor. Edinburgh Üniversitesi’nde anatomi profesörü Tom Gillingwater, kurumun kafataslarının iadesi için resmi bir talep almadığını söylüyor.

Gillingwater, “Sömürge mirasımızı ve – çağdaş etkisini – çok ciddiye alıyoruz ve bu önemli sorunları ele almanın yollarını incelemeye devam ediyoruz.” diyor.

Son yıllarda, çalınan eserleri çevreleyen sorular gelişme kazanıyor. British Museum kısa süre önce, genellikle Elgin mermerleri olarak adlandırılan Antik Yunan heykellerinin Atina’ya iade edilmesi konusunda görüşmeler başlatmayı kabul etti. (Yine de, bu cephede pek bir şey olmadı; Geçen haftalarda protestocular British Museum’u “Mermerleri Yeniden Birleştirin!” yazılı pankartlarla kuşattılar.) 

Diğer ülkeler daha kararlı bir şekilde konuşuyorlar. Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron birkaç yıl önce Burkina Faso’da bir kalabalığa “Birkaç Afrika ülkesinden gelen kültürel mirasın büyük bir kısmının Fransa’da olduğunu kabul edemiyorum.” dedi. Geçen yıl Almanya, 1897 yılında Nijerya’dan alınan Benin Bronzları’nı, Benin City’deki yeni bir müzede sergilenecek şekilde iade etmeyi kabul etti.

Smithsonian Magazine. 24 Haziran 2022.