Kuzey Afrika’da Aşölyen Alet Teknolojisinin En Eski Kanıtı

Cezayir’deki Oued Boucherit vadisinde yürütülen çalışmada, Aşölyen taş alet teknolojisinin Kuzey Afrika’daki en eski izine rastlandı.

Quaternary Science Reviews dergisinde yayımlanan bir makale; Cezayir’deki Oued Boucherit vadisinde yürütülmekte olan bir araştırma ile ilgili gelişmeleri bildirdi.

Araştırmada, vadideki tortul yataklarının, yaşları 3,9 milyon ila 1,7 milyon yıl öncesine tarihlenen arkeolojik katmanlar barındırdığı görüldü. Ancak, araştırma ile ilgili belki de en dikkat çekici gelişme; Aşölyen taş alet endüstrisinin, Kuzey Afrika’daki en eski izinin keşfedilmesiydi. 1,7 milyon yaşındaki bulgu, Fas’ın Casablanca şehrindeki Thomas Taş Ocağı’nda yakın zamanda bulunmuş olan örneklerden 400.000 yıl daha eskiye tarihleniyor.

Makalenin baş yazarlarından Dr. Mathieu Duval, “İstisnai bir keşif ile karşı karşıyayız, zira bu keşif erken insanların Afrika kıtasındaki kökleri ile kıta üzerinde gerçekleştirdikleri göç hareketleri hakkında bildiklerimizi kökten değiştirebilir.” diye söylüyor.

(En Erken Taş Alet Teknolojileri, Muhtemelen Düşünülenden Eski)

Her ne kadar Fransız paleontolog Camille Arambourg, 1950’lerde, bu bölgede (tipik olarak balta ya da kazma gibi aletlerin varlığıyla ilişkilendirilen) Aşölyen taş aletlerin var olduğundan halihazırda bahsetmiş etmiş olsa da, bu teknolojinin çıkış noktası belirsizliğini korumaktaydı. Geçtiğimiz yıllarda yürütülen saha araştırmaları sayesinde ise yeni taş aletler keşfedildi; daha da önemlisi, net bir stratigrafik bağlam belirlendi ve tarihlendirme yapıldı.

Aynı bölgede 2018 yılında başka bir önemli keşfe imza atıldı; 2,4 milyon yıl önceye tarihlenen, (Oldowan usulü; tipik olarak ufak yongalar ve çakıltaşı aletler ile ilişkilendirilen) en eski taş alet teknolojisi bulunmuştu.

Makalenin yazarlarından birisi olan Prof. Mohamed Sahnouni: “Oued Boucherit, şu anda Kuzey Afrika’da bulunmuş en eski Oldowan ve Aşölyen taş alet bulgularına ev sahipliği yapıyor.” diye belirtiyor. Bölgede 1990’lardan beri aktif olarak çalışan Sahnouni, “Bu bölge ile Afrika’daki birkaç başka bölge, Aşölyen ve Oldowan taş alet endüstrisinin çıkışı ve evrimi üzerinde araştırma yapmamıza olanak tanıyor.” diye ekliyor.

Bu keşifler Afrika’daki ilk taş endüstrisinin kökenleri ve yayılımı hakkındaki güncel bakış açımızı da kökünden değiştiriyor. Şu anda, Doğu Afrika’da yer alan en eski Oldowan ve Aşölyen bulguları sırasıyla 2,6 milyon ve 1,8 milyon yıl öncesine tarihleniyor. Beş yıldan daha kısa bir süre önce, bu bulgular Kuzey Afrika’da bulunanlardan en az yarım milyon yıl daha eskiye tarihleniyorlardı.

Ancak, Oued Boucherit’te bulunan yeni bulgular sayesinde, Kuzey Afrika’daki endüstrilerin, Doğu Afrika’dakilere çok yakın zamanlarda ortaya çıktığı anlaşılıyor. Bu sonuçlar, Doğu Afrika’da ortaya çıkan taş endüstrilerinin tahmin edilenden çok daha hızlı bir şekilde yayıldığı anlamına gelse de, taş alet üretiminin, Afrika’da birden fazla yerde ortaya çıkmış olma ihtimali göz ardı edilemez.

“20 yıl önce tahayyül bile edilemezdi”

“Bu araştırma Jeokronoloji ve Jeoloji Bölümü’nün neden kurulduğunu harika bir şekilde gözler önüne seriyor.” diye belirtiyor CENIEH’te söz konusu bölümün koordinatörü ve makalenin yazarlarından biri olan Profesör J. M. Parés. 

“CENIEH’te uygulanan çeşitli tarihlendirme yöntemleri -daha açık olmak gerekirse paleomanyetizma ve elektron döngü rezonansı yöntemleri- sayesinde böylesine eski bir yerleşime uygulanabilecek uygun bir kronolojik taslak ortaya koyabildik; böyle bir şeyin yapılabileceği 20 yıl önce tahayyül bile edilemezdi.”

CENIEH. 7 Ekim 2021.

Makale: Duval, M., Sahnouni, M., Parés, J. M., van der Made, J., Abdessadok, S., Harichane, Z., … & Pérez-González, A. (2021). The Plio-Pleistocene sequence of Oued Boucherit (Algeria): A unique chronologically-constrained archaeological and palaeontological record in North Africa. Quaternary Science Reviews, 271, 107116.