Gizemli Nebra Gökyüzü Diski Yeniden Tartışmalara Sebep Oldu

“Rakip” akademisyenlerin yayınladığı iki ayrı rapor, uzun süredir var olan tartışma konusunu yeniden alevlendirdi.

Bakır ve bronzdan yapılmış bu büyüleyici eser, kozmosun antik görünümünü gözler önüne seriyor. Son günlerde ise bu eserin ne kadar eski olduğu konusu, uzmanlar tarafından yeniden tartışma konusu haline geldi.

Nebra Gökyüzü Diski, yaklaşık 3.600 yıl önce dövülmüş ve o dönem eşi görülmemiş bir Bronz Çağı eseri mi? Yoksa bu tarihten 1000 yıl sonra yapılmış ve daha az dikkat çekici bir Demir Çağı eseri mi?

(Nebra Gökyüzü Diski Yeniden Tarihlendi!)

Münih Bavyera Eyaleti, Arkeoloji Koleksiyonu müdürü Rupert Gebhard ve Frankfurt Goethe Üniversitesi’nde erken dönem Avrupa tarihi profesörü olan Rüdiger Krause, Alman Arkeoloji Dergisinde, güneşin, ayın ve Pleiades (Ülker) yıldız kümesinin görüntülerini içeren bu eserin, ilan edildiği gibi astronomik fenomenlerin betimlendiği en eski tasvir olmadığını savunan bir makale yayınladılar.

“Bu dikkat edilmesi gereken bir eser.” diyen Gebhard, 2002’de Diski keşfeden yağmacıların elinden kurtarılmadan önce, orijinal yerinden taşındığını ve daha eski -dolayısıyla kendilerince daha değerli- görünmesi için Bronz Çağı eserleriyle birlikte yeniden ortaya çıkarıldığını söylüyor.

Diske sahip olan Almanya, Halle’deki Prehistorya Devlet Müzesi’nin yöneticisi Harald Meller’ın da dâhil olduğu bu makale, onlara rakip olan başka bir makale tarafından ise topa tutuldu.

Avusturya Bilimler Akademisi tarafından yayınlanan diğer rakip makalede yazarların “iddia ettikleri konular üzerinde son derece seçici davrandıkları, Gebhard ve Krause’nin açıklamalarının bazı yanlış iddialar içerdiği ve Nebra Gökyüzü Diski ile ilgili son 20 yılda yapılmış kapsamlı araştırma sonuçlarının büyük bir bölümünü görmezden geldikleri” iddia ediliyor.

Yetkililer, 2002 yılında kaçakçılara yaptıkları operasyonda, diski ele geçirmişti. Yağmacıların ise itiraf anlaşmasını kabul ederek yaptıkları açıklamalarda, eserin Alman kasabası Nebra yakınlarındaki bir yamaç olan Mittelberg’de ele geçtiğini ve kaçak kazıları sırasında esere kazma ile zarar verdiklerini anlatmıştı. Gebhard ve Krause, yağmacıların bu açıklamalarının, yasadışı olarak satabilecekleri başka hazinelerin kaynaklarını saklamak amacıyla tasarlamış oldukları bir yalan olduğuna inanıyor.

Ancak rakipleri, (Avusturya Bilimler Akademisi) Mittelberg’in yüksekliği nedeniyle, astronomik gözlemler için gayet uygun bir yer olduğunu ve muhtemelen ay ve güneş takvimlerini izlemek için kullanılan Nebra Gökyüzü Diski gibi bir nesneyi törenle gömmek için mantıklı bir yer olacağını iddia ediyorlar. Kanıtların yağmacıların hikâyesini desteklemesi ve eserin, ne kadar sıra dışı olması bir kenara, gerçek bir Bronz Çağı eseri olması gerektiğini savunuyorlar.

Tübingen Üniversitesi’nde kıdemli profesör ve Mannheim’daki Curt-Engelhorn Arkeometri Merkezi direktörü Ernst Pernicka liderliğindeki bir uzman ekibi ise, “Benzersiz bir keşif olarak, Nebra Gökyüzü Diski kesinlikle özgün bir örnektir ve bu statüsü değişmez durumdadır. Bu nedenle döneminin standart motiflerine benzerlik göstermediğini söylemeye de gerek yok.” şeklinde açıklıyor.

Bu, uzmanların Nebra Gökyüzü Diski’ni ilk sorgulaması değil. Daha öncesinde de, modern dönemde yapılmış, sahte bir eser olduğundan şüpheleniliyordu. 

Geçmişte konuyla ilgili Bristol Üniversitesi’nde Tarihöncesi Avrupa profesörü Richard Harrison 2004’te BBC’ye yaptığı açıklama da “Nebra Diskini ilk duyduğumda, bunun şaka olduğunu ve kesinlikle sahte olduğunu düşündüm. O kadar sıra dışı bir eser ki, zeki bir sahtekâr bunu arka odada pişirip büyük paralara satmış olsa, bu hiçbirimizi şaşırtmaz.” şeklinde belirtmişti.

Bu kadar şüpheciliğe maruz kalmasının nedenlerinden biri, diskin alışılmadık ikonografisi. Bunun içerisine, yapıya ilk yaratılmasından bir süre sonra eklenen ve bir güneş mavnası olarak adlandıran şekil de dâhil.

Yine de diskin Bronz Çağı’na tarihlendiğini gösteren destekleyici kanıtlar da var. Bunlar arasında, diskle birlikte gömülü olduğuna inanılan, kısmen ahşaptan yapılmış saplı bir kılıç da bulunuyor. Karbon tarihlemesine göre, kılıç MÖ 1.600 civarına ait.

Buna ek olarak, arkeologlar, yağmacıların diskin nasıl hasar gördüğüne dair anlattıkları hikâyeye uyan ve bir kazma ile yapılmış gibi görünen izler de buldular.

Diskteki toprak örnekleri ve Nebra hazinesinden alınan diğer eserlerin tümü Mittelberg’den alınan örneklerle tutarlı. Dahası, diskin gömüldüğü ve binlerce yıl içerisinde kaldığı, daha sonra da ortaya çıkarıldığı iddia edilen toprak, diske ait olabilecek altın ve bakır kalıntıları da içeriyor.

Ne dersek diyelim, Nebra Gökyüzü Diski’nin gizemi ve gözler önüne serdiği feza manzarası çözülmekten çok uzakta, sırlarının hiçbir zaman bütünüyle açığa çıkarılamayacağı başka bir eser.

The Artnet News. 20 Ocak 2021.