Fiziksel Engelli Primatlar, Bu Duruma Nasıl Uyum Sağlıyor?

Araştırmacılar, fiziksel engelli primatların, engellerini telafi etmek için davranışlarını değiştirmenin yollarını bulduğunu gözlemledi.

Primatlar için, eksik bir uzuvla doğmak veya büyük bir yaralanma geçirmek, tıpkı insanlar gibi eğer çevreleri veya sosyal bağlantıları yardımcı oluyorsa mutlaka dezavantaj yaratmıyor.

Concordia araştırmacıları tarafından yapılan yeni bir literatür taramasına göre, primatlar fiziksel engellerine ve bozukluklarına uyum sağlamak için davranışlarını değiştirme konusunda dikkate değer bir yetenek gösteriyor.

Engeller ister doğuştan gelen malformasyonlardan ister yaralanmalardan kaynaklansın, birçok primat türü engellerini telafi etmek için davranışsal esneklik ve yenilik sergiliyor. Ayrıca, yaşamlarının erken dönemlerinde annelerinin ve yaşlandıkça kendi popülasyon grupları içindeki akranlarının esnek ve yenilikçi davranışlarından da yararlanıyorlar.

Primatoloji ve Disiplinlerarası Çevre Çalışmaları (PIES) Laboratuvarı’ndaki araştırmacılar, 114 çalışmayı inceledi ve bulgularını American Journal of Primatology’de yayımladı.

(İlgili: Genç Büyük Maymunlar, Yaşlılarına Sataşmaktan Hoşlanıyor)

Anket ayrıca araştırmacıların beklemediği bir şeyi de ortaya çıkardı.

Makalenin yazarlarından Sarah Turner, “Doktora adayı ve makalenin başyazarı olan Brogan Stewart, makalelerin büyük bir kısmında bozulmanın potansiyel ya da gerçek nedeni olarak insan faaliyetlerinden bahsedildiğini fark etti” diyor.

“Bu sakatlıklar primatların diğer hayvanlara yönelik tuzaklara yakalanması ya da çiftçilerin ekinlerin toplanmasını engellemeye çalışmasının bir sonucu olabilir. Belki de araç çarpmasının sonucu ya da bazen küçük bir popülasyonun genetiği ile insanlardan veya çevredeki kirletici maddelerden bulaşan bozukluklar veya hastalıklar arasında bağlantılar olabilir.”

1931 ile 2023 yılları arasında yapılan çalışmaların incelenmesi sonucu 125 tür tespit edildi. Şempanzeler en sık çalışılanlardı ve makalelerin yüzde 25’ini oluşturuyordu. Sıklıkla tanımlanan diğer türler arasında Japon makakları, Rhesus makakları, Yengeç yiyen makaklar ve Zeytin babunları yer aldı.

Engellerin yüzde 90’ından fazlası malformasyonlar, yaralanmalar veya hastalıklar veya rahatsızlıklar olarak tanımlanmıştı. Şempanzeler yaralanmalar, hastalıklar veya rahatsızlıklar üzerine en fazla sayıda çalışmaya sahipken, makaklar malformasyonlar üzerine en fazla sayıda çalışmaya konu olmuştu.

Araştırmacılar, inceledikleri literatürde üç tema tespit etti:

• Davranışsal esnekliğin merkezi rolü: Fiziksel olarak engelli veya sakat olmalarına rağmen, primatlar hayatta kalmak, üremek ve gelişmek için türe özgü davranışlarını ayarlayabiliyor. Örneğin, bazı şempanzelerin hareket için normalde kullandıkları dört uzuv yerine iki ya da üç uzuv kullandıkları gözlemlendi.

• Anne ve türdeşlerin bakımının ve sosyal çevrenin önemi: Tüm primatlar yaşamlarının erken dönemlerinde annelerine ihtiyaç duyarken, engelli bebeklerin anneleri ek bakım sağlıyor ve yavrularının ihtiyaçlarına bağlı olarak kendi davranışlarını değiştiriyor. Benzer şekilde, gruptaki diğerleri de bazen engelli bir üyeye yardım etmek için kendi türe özgü bakımlarını değiştiriyor. Örneğin, yetişkin bir erkek Japon makağı yetim kalmış genç bir engelli maymunu evlat edindi ve grup seyahat ederken üç uzvu üzerinde hareket ederken onu taşıdı.

• Yenilik potansiyeli: Engelli primatların tımar etme, yavrularını taşıma ve beslenmeye katılmak için yeni yollar geliştirdikleri görüldü. Bunlar genellikle uzuvlarını kullanmanın yeni yollarını içeriyordu; örneğin yemek için dalları ön kollarıyla gövdelerine sıkıştırmak gibi.

Turner ve ekibi için bulgular yeni araştırma yolları açıyor ve primatların adaptasyon yetenekleri, dayanıklılıkları ve insan faaliyetlerinin insan olmayan hayvanlar üzerinde yaratabileceği beklenmedik yansımalar hakkında değerli bilgiler sağlıyor.

Turner şöyle diyor; “Saha çalışmalarımızı yürüttüğümüz Awajishima Maymun Merkezi’ndeki bazı bireyler kapsamlı fiziksel engellere sahip, ancak hayatlarını sürdürüyor ve diğer maymunların yaptığı şeyleri yapıyorlar. Fiziksel engellerini telafi etmek için kendilerine özgü hareket tarzları, bebeklerini taşıma yöntemleri, yiyecek arama ve beslenme teknikleri ve bireysel sosyal bakım tarzları gibi davranışlarını değiştirmenin yollarını buluyorlar.”

Stewart şöyle devam ediyor: “Fiziksel engellere sahip olmanın onlara bir maliyeti olup olmadığını merak ediyoruz. Ve bunu telafi ettiklerinde, bunun bir maliyeti var mı? Doktora araştırmamı fiziksel engelleri olan Japon makaklarıyla ilişkili davranış kalıplarının karmaşıklığı üzerine yapıyorum. Umarım bu araştırma, serbest dolaşan vahşi primatlar için engelliliğin sonuçları hakkında bize daha fazla fikir verecek.”

Concordia University. 20 Şubat 2024.

Makale: Stewart, B. M., Joyce, M. M., Creeggan, J., Eccles, S., Gerwing, M. G., & Turner, S. E. (2023). Primates and disability: Behavioral flexibility and implications for resilience to environmental change. American Journal of Primatology, e23579.