Bronz Kandilin Dionysos’la İlişkili Kült Nesne Olduğu Anlaşıldı

İtalya’daki bir hendekte bulunan büyük ve süslü bir bronz lamba, tahmin edilenden çok daha eski ve tanrı Dionysos’u tasvir ediyor.

Yeni bir çalışmaya göre, İtalya’nın orta kesimindeki Cortona kasabası yakınlarındaki bir hendekte bulunan büyük ve oldukça süslü bronz kandil, daha önce tahmin edilenden çok daha eski zamanlara tarihleniyor. Ve tanrı Dionysos’u tasvir ediyor.

Söz konusu lambanın tarihi, süslemelerinin anlam ve önemi 1840 yılındaki keşfinden bu yana tartışma konusu oldu. Yakın zaman önce doktora öğrencisi Ronak Alburz ve Avustralya Melbourne Üniversitesi’nden Doçent Gijs Willem Tol, edebi kaynakları ve diğer ikonografik kanıtları kullanarak objenin kapsamlı yeni bir analizini yaptı.

Cortona lambası avizeye benzer şekilli 60 cm genişliğinde ve neredeyse 60 kg ağırlığında bronz bir asma yağ lambası. Orta İtalya’nın günümüzdeki Toskana ve Umbria bölgelerine karşılık gelen Arkaik Etrurya’daki Etrüsk uygarlığından geliyor. Etrüsk uygarlığı yaklaşık olarak milattan önce 900’den itibaren gelişmiş ancak yaklaşık milattan önce 400’den sonra yavaş yavaş Roma Cumhuriyeti’ne dahil olmuştu.

(İlgili: İtalya’da Devasa Bir Etrüsk Taş Mezar Ortaya Çıkarıldı)

Cortona lambası iki ana sebepten ötürü kapsamlı ve tatmin edici bir açıklamaya karşı koyuyordu. İlk sebep Etrüsk veya Antik Yunan sanatında çok az sayıda benzer nesne (“comparanda”) keşfedilmiş olmasıydı. Bu da aydınlatıcı karşılaştırmalar yapmayı zorlaştırıyordu. İkinci sebep ise lambanın bağlamdan yoksun olmasıydı. Lambanın beraberinde yalnızca çok daha geç döneme ait yazılı bronz bir plaka bulundu.

Bu da lambanın hangi yapıda kullanıldığı ve diğer eserlerle nasıl ilişkilendirildiği hakkında bilgi bulunmadığı anlamına geliyor. Bu nedenle akademisyenler lambanın üzerinde sergilenen bireysel dekoratif motifleri analiz etmekle sınırlı kalıyor.

Yeniden değerlendirmelerinde Alburz ve Tol, lambanın yaklaşık olarak milattan önce 480 yılında ortaya çıktığını gösteren yeni benzer objeler belirlediler. Bu tarih, birçok diğer tahminden önemli ölçüde daha öncesini işaret ediyor.

Araştırmacılar ayrıca, önceki araştırmacıların lambadaki 16 boğa boynuzlu figürü Yunan nehir tanrısı Acheloos olarak tanımlamada hatalı olduklarını ileri sürüyorlar. Araştırmacılar, çeşitli edebi kaynaklara dayanarak ve yeni ikonografik kanıtlar sunarak şarap ve eğlence tanrısı olan Dionysos’un da sıklıkla boğa özellikleriyle tasvir edildiğine dikkat çekiyorlar. Bu nedenle, lambanın Dionysos’un sarhoş şenlikçileri olarak sıkça tasvir edilen coşkulu maiyetini, Dionysos thiasus’unu betimlediğini öne sürüyorlar.

Çalışmanın baş yazarı Alburz: “Lamba muhtemelen Dionysos’un gizem kültüyle ilişkili bir nesneydi. Eserin dekorasyonu Dionysos thiasus’unu temsil ediyor, belki de Dionysos’u kutlamak için gizemler evreninde kültsel bir performans sergiliyor.” diyor.

Makale: Alburz, R. & Tol, G. (2024). A Re-Evaluation of the Iconography of the Etruscan Bronze Lamp of Cortona. Etruscan and Italic Studies.