Beş İyi İmparator’dan Biri Olan Trajan Kimdi?

İtalya dışında doğan ilk imparator olan ve güçlü bir savaşçı olan Trajan, Antik Roma’nın ‘Beş İyi İmparatoru’ndan en iyisiydi.

İspanya’da doğan güçlü komutan Trajan tebaasına karşı çok iyi, ona başkaldıran yabancılara karşı ise çok acımasızdı.

Roma tarihinin çalkantılı dönemleri arasında Beş İyi İmparator Dönemi başlarda gelir. Bu beş imparator hanedan soyunun devamı olarak seçilmek yerine selefleri tarafından sakin bir barışçıl bir güç geçişi sağlamak için özelce seçilmiş ve eğitilmişti. Söz konusu beş imparator arasından İmparator Trajan “en iyi” anlamına gelen Optimus unvanıyla şereflendirilmişti. Trajan Roma’yı en geniş sınırlarına ulaştırmakla kalmamış aynı zamanda halkına karşı büyük bir iyilik ve cömertlik de göstermişti.

(Denizli’de 3 Metrelik İmparator Trajan Heykeli Bulundu)

Trajan’ın Nerva tarafından imparator seçilmesi Roma hükümdarları için önemli bir emsal oluşturdu. İspanya kökenli başarılı bir komutan olan Trajan İtalya dışında doğan ilk imparatordu. Yükselişinin verdiği mesaj netti: imparatorluğun her yanından nitelikli, eğitimli erkekler hak ederlerse en yüksek makama ulaşabilirdi.

Askeri güç

 Trajan imparatorluğun Mezopotamya’daki sınırlarını Basra Körfezi’ne kadar genişletmişti, ancak onu meşhur kılan daha çok Daçyalılar’a karşı düzenlendiği seferdi. Daçyalılar günümüz Romanya’sındaki topraklarından Roma’nın sınır kasabalarına sık sık akınlar düzenliyordu. Trajan, MS 103’de Daçya kralı Decebalus’la bir barış anlaşması imzalayarak iki yıllık Daçya seferini sona erdirdi. Ancak Daçyalılar pek de akıllıca olmayan bir kararla kısa süre sonra barış anlaşmasını ihlal etti.   

Bunun üzerine Trajan MS 105’de tekrar Daçya’ya döndüğünde hiç merhamet göstermedi. Romalıların yaptığı bu yıkım Roma’da yer alan 35 metre yüksekliğe sahip Trajan Sütunu’ndaki oymalarda ayrıntılarıyla resmedilmişti. Sütundaki 155 sahnenin çeyreği, yanan köyler ve düşmanlarının koparılmış kafalarını ellerinde tutan Roma askerleriyle, bu savaşı tasvir ediyor. Daçya nihayetinde düştüğünde, Trajan yurda akla ziyan bir ganimetle, çağdaş kaynaklardan birine göre neredeyse 250 kilo altın ve bunun iki katı gümüşle dönmüştü.

(Roma’nın En Zengin Adamı Crassus)

Trajan Daçya savaşından elde ettiği bu kazancı iyi işlerde kullandı. İspanya’dan Balkanlar’a oradan Kuzey Afrika’ya tüm imparatorluk boyunca yollar, köprüler, su kemerleri ve limanlar inşa ettirdi. Roma’ya, şehre kuzeyden su getiren bir su kemeri kurdurdu. Trajan Sütunu ise iki kütüphane, büyük bir kent alanı ve sıra sütunlu bir çarşıyı içinde barındıran yeni muhteşem bir forumun üstünde yükseliyordu.

Roma halkına karşı, özellikle de toplumsal refah alanında büyük bir cömertlik gösteren Trajan, yoksul vatandaşlara verilen erzak miktarını artırmış bunun yanı sıra nakit para da dağıtmıştı. Vilayetlerin normalde imparatora gönderilecek altın hasılatını tutmasına izin vermiş hatta vergileri azaltmıştı. Alimenta adı verilen, yoksul çocuklara yardım için ayrılmış kamu fonlarını genişleterek arkadaşı tarihçi Genç Plinius’a öykünmüştü.

Tarihi kaydetmek

Tarihçilerin İmparator Trajan dönemindeki Roma hakkında bildiklerinin birçoğu kaynağını Genç Plinius, veya tam adıyla Gaius Plinius Caecilius Secundus’tan alıyor.  Bilinen bir hatip, senatör ve yönetici olan Plinius, felsefe, tarih ve şiiri bir arayan getiren mektuplardan oluşan on kitap yazmıştı. Mektuplar ev yaşamından senatör tartışmalarına kadar çok çeşitli konuları ele alıyordu.

(Dünyanın İlk İmparatoru Sargon Kimdi?)

Plinius mektuplardan oluşan bu kitapları kendiyle aynı adı taşıyan amcası, Doğa Tarihi adlı ansiklopedik eserin yazarı Yaşlı Plinius’un himayesinde kaleme almıştı. MS 79’da, Genç Plinius Vezüv Yanardağı’nın “yeryüzüne bir sel gibi yayılan kapkara bulutuyla” patlamasına şahit oldu. Amcası patlamada can vermişti. Genç Plinius şahit olduğu bu faciayı mektuplarından birinde anlatmıştı.

National Geographic. Kristin Baird Rattini. 24 Haziran 2019.