Laktaz Geni Doğu Asyalılara Neandertallerden Geçmiş Olabilir

Yetişkin insanların sütten gelen şekeri sindirmesini sağlayan Doğu Asya insan geninin Neandertallerden gelmiş olabileceği düşünülüyor.

Çin Bilimler Akademisi Üniversitesi, Zhongshan Hastanesi ve Max Planck Evrimsel Antropoloji Üniversitesi bünyesindeki bilişimsel ve evrimsel biyologlardan oluşan bir ekip, Doğu Asyalı bireylerin yaklaşık yüzde 25’i tarafından taşınan benzersiz laktaz genlerinin Neandertallerden miras kalmış olabileceğini belirtiyor.

Proceedings of the National Academy of Sciences adlı dergide yayımlanan makalelerinde ekip; Afrika, Doğu Asya ve Avrupa kökenli binlerce insanın genlerini, önce birbirleriyle sonra da Neandertal genleriyle karşılaştırdı.

Daha önceki araştırmalar, Avrupa kökenli birçok insanın sütte bulunan şekerleri (laktoz) kolaylıkla sindirmeyi sağlayan genler taşıdığını, bunun tam tersine Doğu Asya kökenli insanların ise yüksek oranda laktoz intoleransına sahip olma eğilimi bulunduğunu göstermişti. Fakat bu yeni çalışmada araştırma ekibi, bazı Doğu Asyalı bireylerde laktaz geninin benzersiz versiyonları ile birlikte bu versiyonların binlerce yıl önce insanlar ile Neandertallerin çiftleşmesinden kaynaklanabileceğini keşfetti.

(İlgili: Avrupa’da Laktoz Toleransı Çok Hızlı Yayılmış)

Araştırmacılar Avrupa, Afrika ve Doğu Asya kökenli insanlardan toplanan binlerce genomu karşılaştırarak laktoz intoleransı olan insanlar ile laktoz intoleransı olmayan insanlar arasındaki ortak noktaları bulmaya çalıştılar. İnceledikleri Doğu Asya numunelerinden yaklaşık yüzde 25’inin, Afrikalı ya da Avrupalı insanların genlerinde bulunmayan laktaz geni versiyonları taşıdıklarını fark ettiler.

Bu bulgu, araştırmacıları, Doğu Asyalılarda mevcut bu laktaz geni versiyonlarını Neandertal genleri ile karşılaştırmaya yönlendirdi. Araştırmacılar, Doğu Asya numunelerindeki genlerin Neandertallerden geliyor olabileceğini tespit ettiler. Bunun nedeni ise şuydu: Neandertaller gibi erken insanlardaki bu genler, inekler gibi evcilleştirilmiş hayvanların sütünü içmeye başlamalarından çok önce ortaya çıkmıştı; bu durum, doğal seçilim ihtimalini de ortadan kaldırıyordu.

Neandertallerde laktaz genlerinin nasıl ortaya çıkmış olabileceğini anlamaya çalışan ekip, Neandertallerin enfeksiyonlara karşı belli bir miktar bağışıklık geliştirmiş olabileceğini keşfetti. Bu bulgu aynı zamanda neden bu genlerin Neandertallerin yok oluşundan uzun bir sonra bile Doğu Asyalılarda varlığını sürdürdüğünü de açıklayabilir.

Makale: Ma, X., Lu, Y., Stoneking, M., & Xu, S. (2025). Neanderthal adaptive introgression shaped LCT enhancer region diversity without linking to lactase persistence in East Asian populations. Proceedings of the National Academy of Sciences, 122(11), e2404393122.