Bir Anda Terk Edilen 40.000 Kişilik Antik Şehir: Mohenjo-daro

Binlerce yıl önce, İndus Vadisi’nde 40.000 nüfuslu bir şehir, Eski Mısır’ın, Mezopotamya’nın ve Minos Uygarlığı’nın büyük güçlerine rakipti.

Bu şehir, yüzyıllar boyunca istikrarlı bir şekilde büyüdü, ta ki aniden gücünü kaybedene ve tam olarak anlaşılamayan nedenlerden dolayı terk edilene dek.

“Ölü Adamlar Tepesi” anlamına gelen Mohenjo-daro’nun kalıntıları, günümüzde Pakistan’ın güneybatısındaki Sind eyaletinde bulunuyor. UNESCO’ya göre, yapıların üçte birinin 1922’den bu yana ortaya çıkarılmış olmasına rağmen alan, 24 hektar (59 dönüm) genişliğinde.

MÖ 2.500 civarlarında kurulan düzenli yerleşim stili, yerleşimin kaotik bir büyümenin ürünü değil, daha ziyade önceden oluşturulan bir şehir planlama sisteminin ürünü olduğunu gösteriyor. Planlanan şehrin büyük bir kısmı tek tip pişmiş tuğlalar kullanılarak inşa edilmişti, bu da bunların standart bir yapı malzemesi olduğunu akla getiriyor.

(İlgili: Bu 5 Şehir İz Bırakmadan Yok Olmuştu)

En parlak dönemlerinde metropolde, dik açılarla kesişen düz yollar vardı. Bu durum şehir merkezi, hamamlar, kültür merkezleri, rahip okulu, karmaşık bir drenaj sistemi ve büyük bir tahıl ambarının sıralandığı şehir bloklarını oluşturuyordu.

Mohenjo-daro MÖ 1.800 yılından MÖ 1.700’e kadar, terk edilip yıkılmaya bırakılana dek gelişti. Alanın korunma durumu nedeniyle, şehrin yavaş gelişen doğal bir yok oluşun aksine hızlı gelişen bir felaketin kurbanı olmasının muhtemel olduğu söyleniyor.

Tuhaf bir şekilde, su baskını, yangın ya da yıkıcı bir savaşa ait herhangi bir iz bulunmuyor. Bölgede düzinelerce iskelet keşfedildi, ancak bunlar felaket niteliğindeki bir katliamın kurbanları gibi görünmüyor.

Ancak İndus Vadisi çevresindeki pek çok uygarlığın bu sıralarda çöküş döneminde bulunduğu gayet açık  bir biçimde anlaşılabiliyor. MÖ 1.800 yılına gelindiğinde, bölgedeki büyük şehirlerin çoğu neredeyse tamamen terk edilmişti. Zamanla, yakınlarda bulunan Himalaya eteklerindeki köyler de azaldı.

Yinelenen teorilerden biri, mega kuraklığın bölgeyi etkisi altına alarak tarımın çökmesi ve büyük yerleşim yerlerinin yıkılmasına neden olduğunu savunuyor.

2023 yılında Himalayalar’daki bir mağarada bulunan eski bir dikit üzerinde yapılan inceleme, bu teoriye bazı güçlü kanıtlar sağladı. Cambridge Üniversitesi’nden bilim insanları, bölgedeki tarihi yağışlar hakkında bilgi edinmek için bu dikitteki büyüme katmanlarına baktılar ve bölgenin yaklaşık 4.200 yıl önce birkaç yüzyıl boyunca devam eden aşırı kurak koşulların etkisinde kaldığını ortaya çıkardılar.

İndus Vadisi ve Himalaya Dağları ötesinde bile, yaklaşık 4.200 yıl önce “4.2 binyıl olayı” olarak bilinen küresel bir kuraklığın meydana gelmiş olduğuna dair bazı kanıtlar bulunuyor. Herkes bununla aynı fikirde olmasa da bu fikir, insanlığın ilk büyük uygarlıklarının çoğunun neden bu sıralarda ani ve kötü bir sonla karşı karşıya kaldığını iyi bir şekilde açıklıyor.

IFL Science. 20 Ekim 2023.