Mağara Resimlerinde Atların Özel Bir Yeri Vardı

On binlerce yıllık mağara resimlerinde atlar, birçok yönden diğer tüm hayvanlardan ayrılıyor. Peki bu insanlar için atları bu kadar özel yapan neydi?

Bulunan en eski mağara çizimlerinin bazılarında, kudretli atlar diğer tüm hayvanlardan üstün gibi durur. Çok özenli çizilmiş bu görkemli yaratıkları gözden kaçırmak oldukça zordur.

Aslında, Paleolitik dönem Fransa ve İspanya’daki mağara duvarına çizilen her dört hayvandan en az biri bir attır. Çoğunlukla diğerlerinden daha büyük betimlenen bu güçlü hayvan, genellikle aslanların, gergedanların, mamutların, bizonların ve ayıların üstünde bulunur.

(Mağara Resimleri ve Dilin Kökenleri Arasında Bağlantı Olabilir)

Eğer atalarımız atları ulaşım için veya ana besin kaynağı olarak kullanıyor olsaydı bu hiç de garip karşılanmazdı.

Ancak bu resimler, insanlar atları evcilleştirmeden ve ata binmeye başlamadan binlerce yıl önce çizilmişti ve o dönem temel et kaynağı atlar değil ren geyikleriydi.

Yine de, atların Paleolitik dönem Avrupa halkına özel bir şey ifade ettiği açık, fakat tam olarak ne olduğunu kimse kesin olarak söyleyemiyor.

Tarih öncesi sanatta uzmanı Georges Sauvet, daha fazlasını bulma umuduyla 4.700’den fazla Paleolitik çizim, resim ve gravür örneği topladı.

Fransa ve İspanya’daki figüratif betimlemeler, 12.000 ila 30.000 yıllık aralık içinde herhangi bir tarihte bulunabiliyor.

Sauvet, yıllar geçtikçe tüm bu resimleri göz önüne aldığında, “atın üstünlüğünü” fark etmeden kendini alıkoyamadı.

(Mağaralardaki El Şablonlarında Neden Parmaklar Eksik?)

Sauvet, birkaç istatistiksel analiz kullanarak, atların antik Avrupa sanatında gözle görülür derecede özel bir şekilde resmedildiğini gösterdi. Koleksiyonundaki tüm hayvanların yaklaşık yüzde 30’u atlardı ve bu arkeolojik alanların dörtte üçünden fazlası hayvanın en az bir görüntüsünü içeriyordu.

Tasvir edilen hayvanların kabaca yarısını oluşturan atlar ve bizonlar birlikte kayıtlara hükmederken, atların özel bir statüleri var gibi görünüyor. Atlar panellerin yüzde 44’ünde bulunuyor ve bizondan çok daha tutarlı özelliklere sahip.

Fransa’daki Toulouse-Jean Jaurès Üniversitesi’nde çalışan Sauvet, “Gözlemlediğimiz bölgesel farklılıklar temelde stilistik ve tematik. Cantabria bölgesindeki daha fazla sayıdaki geyik tasviri veya hatta Périgord’daki mamut tasvirlerinin çokluğu bile atın tercih edilen konu olarak önceliğini baltalayamıyor.” diyor.

Söylenebilecek şeylerden biri atların dönük olduğu yön. Çoğu hayvan sola dönükken, atlar ağırlıklı olarak sağa dönük olan tek tür. Claude Barrière bunu 1997’de fark etmişti, ancak söyledikleri çok fazla yankı uyandıramadı. Şimdi, Sauvet, bulgularının Barriere’nin şüphesini doğruladığını söylüyor.

Sauvet “Büyük atlar çizmek için dikkat çekici yerleri, yüksek ve görünür bölgeleri seçtiler. Sanki sembolik olarak atların diğer türlerin üzerinde ‘en üstte’ olduğunu belirtmek için muhteşem konumların seçimiydi.” diyor.

(Tarih Öncesi Dönemden 11 Mağara Sanatı)

Fransa’nın güneybatısındaki Rouffignac mağarasının büyük tavanına çizilen 2,70 metre uzunluğunda bir at, muhtemelen Paleolitik mağara sanat tarihinin en büyük atı. Altında bir bizon, dağ keçisi, mamut ve gergedanlardan oluşan bir halka var.

Bir mağara duvarına ya da tavanına mükemmel oranlarda bir hayvan çizmek oldukça zordur ve Sauvet’e göre, atların görüntüleri form, boyut ve durum bakımından özellikle çok doğru.

Aslında, 2012 yılında yapılan bir araştırma, tarih öncesi insanların atları çizmede modern sanatçılardan daha iyi olduğunu gösterdi.

Kanada’daki Victoria Üniversitesi’ndeki April Nowell, arkeologların daha önce atın öne çıktığını fark ettiklerini söylüyor. Ancak, bu çalışma kesinlikle bu fikre katkıda bulunurken, bunun nedeni hakkında gerçek çıkarımlar yapamayacağımızı söylüyor.

Sauvet, kaya sanatının efsanevi hikayelerle bağlantılı olduğunu ve bu nedenle atların bir tür efsanevi statüsü olabileceğini savunuyor. Nowell, bunun çok ileri gittiğini söylüyor.

Science Alert. 23 Kasım 2019.

Makale: Sauvet, G. (2019). The hierarchy of animals in the Paleolithic iconography. Journal of Archaeological Science: Reports, 28, 102025.