İlk Çiftçiler Alkol Yapmak için İki Yol İcat Etmişti

Tarihöncesi insanları tarım yapmaya iten biranın cazibesi miydi? Çin’de ele geçirilen arkeolojik deliller, bölgedeki ilk çiftçilerin darı ve diğer tahılları alkollü içeceklere dönüştürmek için iki farklı yol geliştirdiklerini ortaya koyuyor. Bu da alkolün o dönemde ne denli önemli olduğunu gözler önüne seriyor.

Standford Üniversitesi’nden Li Liu ve meslektaşları, Çin’in kuzeyindeki iki erken tarım alanında gün yüzüne çıkarılan 8000 ila 7000 yıllık çömlek kırıkları üzerindeki kalıntıları analiz etti. Her iki alanda da kalıntıların bir kısmı fermantasyon sonucu oluşan fiziksel hasara benzer izler taşıyan tahıl kaynaklı nişasta parçacıkları içermekteydi.

Tahıldan bira yaparken karşılaşılan temel zorluklardan biri nişastanın mayalanabilir şekerlere dönüştürülmesi. Liu ve meslektaşları antik bira üreticilerinin bunu yapabilmek için iki farklı yöntem kullandığını belirtiyor.

(Alkol Tüketimi Primat Evrimini Şekillendirmiş Olabilir)

Lingkou alanında rastlanan kalıntılardaki fitolitler (bitkiler üzerindeki mikroskobik boyutlu parçacıklar) bira üreticilerinin tahıl tanelerini öylece yeşermeye bıraktıklarını gösteriyor. Bu işlem şeker oluşumunu sağlıyor. 300 kilometre batıda yer alan Guantaoyuan alanında bulunan kalıntılardaki fitolit ve mantar karışımı ise bir başka yöntem daha olduğunu ortaya koyuyor.

Arkeologlar, buradaki bira üreticilerinin, qū olarak bilinen, küflenmeye bırakılmış tahıllardan yapılan bir “fermantasyon başlatıcısı” kullanarak nişastanın çözünmesine zemin hazırladığını söylüyor.  Qū, tahıl şarabı ve alkol üretmek için günümüzde hala kullanılıyor.          

Liu’nun belirtiğine göre her iki alanda da ele geçirilen deliller bu iki farklı fermantasyon yönteminin tarihinin Doğu Asya’daki tarım faaliyetlerinin erken dönemlerine kadar geriye uzandığını gösteriyor.

Pennsylvania Üniversitesi Arkeoloji ve Antropoloji Müzesi’nden Patrick McGovern, incelemeler sonucu elde edile sonuçların heyecan verici olduğunu belirterek qū’nun kökeninin özellikle son zamanlarda çokça tartışıldığını söylüyor. Qū’nun kökeni geleneksel olarak Çin’in yaklaşık 3700 yıl önce başlayan Shang Hanedanı’na dayanıyor. Ancak McGovern’a göre qū’nun ne zaman kullanılmaya başlandığı o dönemde bile belirsiz.  

Bal birası

Guantaoyuan’daki bira üreticilerinin gerçekten qū kullandığına dair daha güçlü kanıtlar görmek isteyen McGovern 2004 yılında meslektaşlarıyla yaptığı çalışmada Çin’in merkezindeki 9000 yıllık bir alanda, fermente edilmiş içeceklere dair daha erken deliller rapor ettiğini belirtiyor.

Çalışmaya göre buradaki bira üreticileri pirincin yanı sıra bal ve meyve de kullanmış. Bal ve meyve mayalanabilir şeker bakımından zengin olmakla kalmıyor aynı zamanda fermantasyonu gerçekleştiren (tahıllarda bulunmayan) mayaları da doğal olarak içerisinde barındırıyor. Guantaoyuan’daki üreticiler tahıllar kadar bal ve meyve de kullanmışsa fermantasyonun başlaması için qū kullanma ihtiyacı da ortadan kalkmış oluyor.

(Alkolle Olan 9.000 Yıllık Gönül Bağımız)

Yapılan bu yeni çalışmada alkollü içeceklerin erken tarım kültürleri için ne denli önemli olduğu vurgulanıyor. Liu, evcilleştirilmiş pirincin yayılışının, pirincin bu tür içeceklerdeki kullanımı sayesinde artmış olabileceğini söylüyor. “Alkolün ziyafetlerde sunulması bazı insanların yüksek toplumsal statülere ulaşmasına ve başkalarıyla müttefiklik kurmasına yardımcı oluyordu.”

Alkollü içeceklerin insanları tarıma geçmeye teşvik ettiğini düşünen McGovern, “Tarımsal faaliyetler sonucu üretilen yüksek miktarda tahıl depolanıp tüm yıl boyunca biraya veya ekmeğe dönüştürülüyordu. Bira daha çok arzulanan bir ürün olabilir ne de olsa ekmekte alkoldeki gibi, toplumsal ve dini sebepler dolayısıyla son derece önemli olduğunu düşündüğüm, zihin değiştirici bir etki yok” diyor.

New Scientist. 3 Haziran 2019.