Ankara’daki Son Bizans Yapısı Aziz Klemens Kilisesi Yok Oluyor

Ankara’da Bizans döneminden ayakta kalan tek yapı olan Aziz Klemens Kilisesi günümüzde yok olmak üzere.

Bilinen tarihi en az 10.000 yıl öncesine kadar uzanan Ankara, tarih öncesinden günümüze kadar pek çok medeniyeti barındırdı. Bu medeniyetlerden biri de Bizans. Fakat Ankara’da Bizans döneminden kalan son eser olan Aziz Klemens Kilisesi günümüzde yok olma tehlikesiyle karşı karşıya. Bir binanın içinden geçilerek güçlükle ulaşılabilen Aziz Klemens Kilisesi’nin sadece birkaç duvar kalıntısı ve kilisenin zemin katına ait bir kemer ayağı günümüze ulaşabildi.

Ankara’da varlığını zor da olsa sürdürmekte olan bu yapı, oldukça önemli bir kültür varlığı olmasına rağmen günümüzde harabe halinde. Birçok yeni yapılan binanın arasında kalmış bu yapıyı, küçük bir merdiven sayesinde iş yerlerinden zorla alınan izinle ziyaret etmek mümkün olabiliyor.

Ankara’nın Ulus semtinde, Denizciler Caddesi ve Çıkrıkçılar Yokuşu’nun kesiştiği köşede bulunan Aziz Klemens Kilisesi, eski Adliye Binasının arkasında kalıyor.

Aziz Klemens Kimdir?

Ankara Piskoposu olduğu ileri sürülen Klemens, 283 tarihinde Ankara’da doğdu. Hıristiyanlığın yayılması için çeşitli çalışmalar yaptı.

Kilisenin minaresinin gözüktüğü eski bir fotoğraf.

Klemens, Hıristiyan katliamları ile tanınan İmparator Diocletianus (284-305) tarafından 303 yılında Hıristiyanlara karşı yürütülen hareketlerde 20 yaşındayken cryptus olarak adlandırılan bir yerde öldürüldü. Ortodoks Kilisesince aziz olarak ilan edildi.

Ankara’da Aziz Klemens adına Bizans döneminde bir kilise inşa edildi.

Kilisenin Tarihi

Kilisenin tarihi hakkında birçok araştırmacı farklı görüşler öne sürüyor. Kilise genel olarak 4. ve 9. yüzyıllara tarihlendirilmekte.

Klemens Kilisesi’nin yerine daha sonra II. Murad döneminde Turasan Bey’in yeğeni Ahmed Bin Hızır Yeğen Bey tarafından cami ve medresesinin yapıldığı, 1917 yılında çıkan büyük yangında bu iki eserin tamamen yıkılmış fakat bir süre minaresinin sağlam kaldığı bilinmekte. 1925 yılından sonra o da kaldırılmış.

Bazı eski resimlerden camiden ayrı bir minaresinin ve bu minarenin çinilerle süslü olduğu görülmekte.

Aziz Klemens Kilisesi’nin Yapı ve Süsleme Ögeleri

Kapalı hac plan tipinde olan Aziz Klemens Kilisesi’nin özgün halinde 4 kolu birbirine eşit ve bazı ayakları üzerinde ince uzun hac kabartmaları işlenmiş. Yapının ilk halinde kubbeyi taşıyan büyük kemerlerin alt yüzeyinde freskolar bulunuyordu. Yapı camiye çevrildiğinde bu kabartmalar tıraşlanarak ve freskolar sıvanarak yok edilmiş.

Yeğen Bey Camii’nin Arapça Kitabesi

Adliye Binasının temeli açılırken ele geçen Yeğen Bey Camisi’nin Arapça kitabesi hala Etnografya Müzesi’nde bulunmakta.

Günümüzde ise bu kiliseden yalnızca bir duvarın iç cephesi ve üzerinde yatay kolları kazınarak silinmiş bir Latin haçının bulunduğu mermer bloklar var.

Oldukça özenli mermer işçiliğine sahip olan yapının inşasında dönüşümlü olarak moloz taş ve tuğla sıralardan oluşan almaşık duvar tekniği kullanılmış.

EYİCE, S. (1991).“Ankara’nın Kaybolan Bir Eski Eseri” ANKARA: Ankara Dergisi, C.1, S.2,.

EYİCE, S. (1992). “Bizans Dönemi Ankara’sı” ANKARA: Ankara Konuşmaları, Mimarlar Odası Ankara Şubesi Yayıncılık.

MANGO, C. (2006). “Bizans Mimarisi”,  ANKARA

SERİN, U. (2004).“Bizans Ankara’sı ve Kaybolan Bir Kültür Mirası:’St. Clement’ Kilisesi” METUJFA 2014/2 (31:2), 65-92.

ŞAHİN, M.(2014). “İZNİK KOİMESİS KİLİSESİ VE BÖCEK AYAZMA ÜZERİNE”

YILDIZ, S.(2008). “Bizans Tarihi, Kültürü, Sanatı ve Anadolu’daki İzleri”, ANKARA: Detay Yayıncılık, S.193.

www.hurriyet.com.tr

www.ortodokslartoplulugu.org

“Tarih İçinde Ankara Dergisi” 2003