Van’da Tanrı Haldi’ye Adanan Bronz Kalkanlar ve Miğfer Bulundu

Van’daki Ayanis Kalesi’nde yapılan kazılarda Urartuların baş tanrısı Haldi’ye adanan üç bronz kalkan ve bir bronz miğfer ortaya çıkarıldı.

Ayanis Kalesi, Van Gölü’nün doğu kıyısında, başkent Tuşpa’ya 38 km uzaklıkta, eski adı Ayanis olan ve günümüzde Ağartı olarak bilinen köyün yakınındaki kayalık bir tepede yer alıyor. Urartu Krallığı’nın bilinen son kalelerinden biri olan Ayanis’te, 1989 yılından bu yana arkeolojik kazılar yapılıyor. Demir Çağı Urartu krallığı, MÖ 9. yüzyıldan 6. yüzyıla kadar hüküm sürdü ve kontrol alanı; şimdiki Ermenistan’dan batı İran’a ve Ayanis’in bulunduğu Türkiye’nin doğusuna kadar uzanıyordu.

En sağlam Urartu tapınaklarından biri olan Haldi tapınağının yer aldığı Ayanis Kalesi,  Urartu’nun son büyük Kralı II. Rusa tarafından MÖ 7. yüzyılın ortalarında inşa edilen bir kale. Yazılı kanıtlar, kalenin ömrünün yaklaşık 20-25 yıl olduğunu gösteriyor. Kale inşa edildikten 20 ila 25 yıl sonra büyük bir deprem ve bu depreme bağlı yangınlarla yıkıldı. Kale çok anıtsal, görkemli kerpiç mimarinin mühürlenmesi sonucu günümüze kadar oldukça sağlam durumda gelebildi.

Kayalık bir tepe üzerine inşa edilen ve etrafı surla çevrili olan kale, yaklaşık 150×400 metre ölçülerinde bir alanı kaplıyor. Kalenin doğu kulesinin önünde, yere düşmüş durumda bulanan inşa yazıtı, kalenin Argişti oğlu Rusa (II. Rusa) tarafından yapıldığını ve adının da “Süphan Dağı önündeki Rusa Kenti” olduğunu belirtiyor.

Son birkaç sezondur kazı ekibi, kalede bulunan Haldi Tapınağı ile bağlantılı yapıları ortaya çıkarmaya çalışıyor. Geçtiğimiz sene tapınak bölümüyle bağlantılı olduğu değerlendirilen dört odalı bir yapı grubu ile ilk kez bir insan iskeleti ortaya çıkarıldı.

Kazı Başkanı Prof. Dr. Mehmet Işıklı, 2023 yılında yaptığı açıklamada, “Burada dört büyük mekanın olduğunu biliyoruz. Bunların işlevini anlamak kolay değil. İlk mekanda çok önemli bulgular ortaya çıktı. Geçen yıl bu noktalarda bronz plaka levhası ve ünik nitelikte tekerlekli bir araba çıkmıştı. Bu sene ise daha heyecan verici bir bulguyla karşılaştık. Kalede deprem ya da saldırı olduğu yönünde görüş hakimdi. Bugüne kadar kalenin içinde insan kalıntısı ele geçmemişti. Bunun ilk örneğini yani bir insan iskeletini iyi korunmuş durumda bulduk. Bir genç yetişkin iskeleti.” demişti.

2024 yılı kazı sezonunda ise, Urartuların baş tanrısı Haldi’ye ithaf edilen üç bronz kalkan ve bir bronz miğfer ortaya çıkarıldı. Tanrı Haldi’ye adanan anıtsal tapınak kompleksinde gerçekleştirilen kazılarda bulunan eserler Urartu metal işçiliğinin zenginliğini yansıtıyor.