Tarih Öncesi Ressamların Cinsiyeti Parmak İzleriyle Belirleniyor

İspanya’nın Los Machos kayalıklarındaki kaya sanatıyla birlikte keşfedilen parmak izleri sayesinde tarih öncesi iki sanatçının kimliği belirlendi.

Parmak izi, yalnızca suçluları yakalamak ya da telefonunuzun kilidini açmak için değil, aynı zamanda tarih öncesi sanatçılar hakkında daha fazla bilgi edinmemize de yardımcı olabilir. Antiquity dergisinde yayımlanan yeni bir araştırmaya göre, araştırmacılar Güney İspanya’daki Los Machos kayalıklarında bulunan kaya sanatıyla birlikte keşfedilen iki parmak izini inceledi. Araştırmacılar, kişinin cinsiyetini ve yaşını yansıtabilen parmak izi çizgilerini inceleyerek, tarih öncesi iki sanatçının kimliğini belirledi: Birisi en az 36 yaşında bir erkek, diğeri ise 10-16 yaş arası genç bir kadın ya da çocuk.

Granada Üniversitesi, Durham Üniversitesi ve Barselona Otonom Üniversitesi’ndeki bir araştırma ekibi tarafından yürütülen çalışma, İspanya’da kaya sanatıyla uğraşmış sanatçılara ve içinde yaşadıkları topluma dair nadir görülen bir ışık tutuyor. MÖ 4.500 ile 2.000 yılları arasında yapılmış ve parmakla boyanmış tarih öncesi “şematik sanatı”, çizgilerden, dairelerden, geometrik motiflerden ve insan figürlerinden oluşuyor.

(Parmak İzleri Eski Sanatçılar Hakkında Ne Anlatıyor?)

Ekip, “Bu motifler, muhtemelen günlük yaşamlarıyla bağlantılıydı ve Los Machos çevresinde yaşayan topluluklar tarafından anlaşılan sembolik öğelerin somutlaştırılmasıydı.” diyor. “Kaya sanatının gerçek değeri, onu yaratan insanların düşünce süreçlerinin doğrudan bir ifadesini yansıtmasından geliyor. Kaya sanatının bulunduğu alanlar üzerine yapılan tartışmalarda, bu insanlar çoğu zaman bahsedilmiyor.”

Sevilla Üniversitesi’nde tarih öncesi Profesörü Leonardo Garcia Sanjuán, “Parmak izlerinin cinsiyet ve yaş açısından incelenmesi, kaya sanatıyla kimlerin uğraştığını anlamamıza büyük bir katkı sağlıyor.” diyor.

“Mesela, bu makalede sunulan parmak izlerine ilişkin yeterli miktarda kanıt derlenmiş olsaydı, kaya sanatıyla uğraşanların cinsiyet analizi mümkün olabilirdi: Bu sanat çocuklar, yetişkinler, kadınlar ve erkekler tarafından mı yapıldı? Yoksa yapımından sorumlu belirli bir yaş ve cinsiyet grubu var mıydı? Şimdiye kadar, bu sorunlar hakkında neredeyse hiçbir şey bilmiyorduk.”

Araştırmacılar, arkeolojik kalıntılar üzerindeki parmak izlerini kullanarak bir kişinin cinsiyetini ve yaşını belirleyebiliyor çünkü parmak izi çizgilerinin özellikleri birbirinden farklılık gösteriyor. Örneğin erkekler, kadınlardan daha geniş parmak izi çizgilerine sahip olma eğiliminde ve çocukluk döneminden yetişkinlik dönemine doğru çizgiler arasındaki mesafe artıyor, bu da yaşın belirlenmesine yardımcı olur.

Barselona Üniversitesi’nde ICREA Araştırma Profesörü ve tarih öncesi arkeologu Margarita Diaz-Andreu, çalışmanın “heyecan verici bir öneri” sunduğunu söylese de konuya biraz ihtiyatlı yaklaşıyor. “Dünyadaki pek çok toplumda, resim yapan kişilere genellikle topluluğun diğer üyelerinin de eşlik ettiğini biliyoruz. Bu, parmak izlerinin resimleri yapan kişilere ait olmayabileceği anlamına geliyor.”

(Abu Dabi’deki 3.000 Yıllık Parmak İzleri Bulundu)

Tarih öncesinde yapılan kaya sanatının kapsamlı bir şekilde incelenmesine rağmen, bu eserleri yaratan sanatçılar hakkında elimizde çok az bilgi var. Bir zamanlar, Üst Paleolitik döneme (en az 20.000 yıl önceye) ait çok daha eski kaya sanatının, özellikle erkekler tarafından yapıldığı varsayılıyordu çünkü o hayvanları boyayan sanatçılar, daha önce avlanmış olmalıydı. Ancak günümüzde, bu Paleolitik sanatçıların bıraktığı el şablonlarının incelenmesi, eserlerin yapımında herkesin: erkeklerin, kadınların ve çocukların rol oynadığını gösterdi. Hatta, Fransa ve İspanya’daki çeşitli mağaralardaki kaya sanatı üzerine yapılan bir çalışma, el şablonlarının % 75’inin kadınlar tarafından yapıldığını gösteriyor.

Benzer şekilde, parmak izi analizleri, araştırmacıların tarih öncesi sanatçılar hakkındaki varsayımlarına meydan okuma konusunda yardımcı olabilir. Araştırma ekibi, “Burada uygulanan yöntemi kullanarak, eser sahipleri üzerine yapılan araştırma, dünya çapındaki diğer kaya sanatının bulunduğu alanlardaki daha karmaşık sosyal boyutları ortaya çıkarabilir.”  diyor.

The Art Newspaper. Garry Shaw. 9 Eylül 2020.

Makale: Martínez-Sevilla, F., Arqués, M., Jordana, X., Malgosa, A., Rodríguez, J. A. L., Romero, M. S., … & Rus, J. C. Who painted that? The authorship of Schematic rock art at the Los Machos rockshelter in southern Iberia. Antiquity, 1-19.