Süt Tüketiminin En Eski Doğrudan Kanıtı Bulundu

Araştırmacılar, İngiltere’de insanlar tarafından süt tüketiminin en eski doğrudan kanıtını keşfettiler.

Ekip, İngiltere’de bulunan tarih öncesi çiftçilerin dişlerinde kalsifiye olmuş diş plağına (calculus) gömülmüş süt proteinini tanımladı.

Bu kanıtlar, insanların laktoz intoleransı olmasına rağmen 6.000 yıl kadar erken bir süre önce süt ürünleri tükettiğini gösteriyor.

(Süt İçmek Moğolistan’da 3000 Yıl Öncesine Gidiyor)

Bu durum, o dönemdeki insanların çiğ sütü; peynir, yoğurt veya başka bir fermente ürün halinde işlemiş olduklarını gösteriyor önerebilir. Bu işlem, gıdanın laktoz içeriğini azaltıp daha lezzetli hale getiriyordu.

Ekip üyeleri, dişlerdeki plak örnekleri kazıdı, içindeki farklı bileşenleri ayırdı ve kütle spektrometrisi kullanarak analiz etti. İlk – Orta Neolitik dönemleri kapsayan yedi bireyin diş tartarında, beta-laktoglobulin (BLG) adlı bir süt proteini tespit edildi.

Dr Sophy Charlton, “Diş tartarlarına yapılan proteomik analiz oldukça yeni bir teknik. Daha önce birkaç çalışma yapılmıştı, ancak bunlar genellikle tarih öncesi materyallerden ziyade tarihi arkeolojik materyaller üzerineydi.” diyor.

Laktoz intoleransı, bebeklikten itibaren sütte bulunan laktoz şekerini sindirememekten kaynaklanır. Bu, süt bazlı yiyecekleri tüketmenin karın ağrısı, ishal ve bulantı gibi rahatsızlık verici semptomlara neden olabileceği anlamına gelir. Bununla birlikte, birçok modern Avrupalı, süt tüketiminin yetişkinlikte de devam etmesini sağlayan genetik bir mutasyona sahip.

(Kuzey Akdeniz Kıyılarında Yaşayan İlk Çiftçiler Süt Ürünleri Tüketiyordu)

Bu mutasyon, laktoz şekerini parçalayan bir enzim olan laktaz için genin aktivitesini kontrol eden bir DNA bölümünü etkiler. Ancak Neolitik dönemde Avrupalıların genetiği üzerine yapılan önceki çalışmalar bu mutasyondan yoksun olduklarını gösteriyor.

Dr. Charlton, bu Taş Devri insanlarının kendilerini az miktarda sütle sınırlandırmasının mümkün olduğunu söylüyor. “Laktoz intoleransınız varsa ve çok az miktarda süt tüketiyorsanız, o zaman bu sizi hasta etmeyebilir. Bununla başa çıkabilirsiniz.”

“Belki de biraz daha makul olduğunu düşündüğüm diğer alternatif seçenek, sütü laktoz derecesini çıkaracak şekilde işliyor olmaları. Bu nedenle, bir peynir veya fermente bir süt ürünü veya bir yoğurt halinde işlerseniz, laktoz içeriğini azaltır, böylece daha kolay sindirilirsiniz.”

“Bu fikir, hem İngiltere’de hem de Avrupa’nın geri kalanında birçok Neolitik çanak çömlek içinde süt yağlarını bulduğumuz döneme ait diğer arkeolojik kanıtlarla oldukça uyumlu.”

Ek olarak, bu çömleklerde bulunan süt artıklarının bir kısmının ısıtılmış olduğu anlaşılıyor. Yani çiğ süt, peynir veya başka bir ürün elde etmek için işlenmiş olabilir.

Çalışmada test edilen insan kalıntıları üç Neolitik alandan geliyor: Dorset’teki Hambledon Tepesi, Gloucestershire’daki Hazleton North ve Northamptonshire’daki Banbury Lane.

Hambledon Tepesi’ndeki çanak çömlek parçalarının dörtte birinden fazlasında süt yağlarına ait kalıntılar vardı, bu da süt ürünü gıdaların o bölgede yaşayan insanlar için çok önemli olduğunu gösteriyor. Diğer Neolitik bölgeler, hayvancılıkta kullanılanlar ile tutarlı olan hayvan sürülerinin kanıtlarını gösteriyor.

Avrasya genelindeki eski popülasyonlar üzerine yapılan genetik çalışmalar, Neolitik dönemeki süt ürünlerinin tüketimine rağmen laktaz kalıcılığının ancak son zamanlarda yaygınlaştığını gösteriyor.

Bu mutasyon Bronz Çağ’da ortaya çıkmaya başlamıştı, fakat o dönemde bile Avrupalıların % 5-10’unda mevcuttu.

Britanya’daki Neolitik dönem, yaklaşık 6.000 ila 4.400 yılları arasında yaşandı ve inek, koyun, domuz ve keçi gibi evcil hayvanların kullanımı da dahil olmak üzere çiftçilik faaliyetleri gerçekleştirildi.

BBC. 10 Eylül 2019.

Makale: Sophy Charlton, Abigail Ramsøe, Matthew Collins, Oliver E. Craig, Roman Fischer, Michelle Alexander, Camilla F. Speller. 2019. New insights into Neolithic milk consumption through proteomic analysis of dental calculus. Archaeological and Anthropological Sciences.