Roma Kentlerinde Ardıç Kuşları ‘Fast Food’ Olarak Tüketiliyordu 

Bu küçük ötücü kuşlar, sanıldığı gibi lüks ziyafetlerde tüketilmiyordu ve kent nüfusu arasında oldukça popüler bir sokak yemeğiydi.

International Journal of Osteoarchaeology dergisinde yayımlanan bir çalışma, Mallorca Adası’ndaki antik Roma kenti Pollentia’da, MÖ 1. yüzyıla ait bir fast-food işletmesine ait tuvalette bulunan ardıç kuşu kalıntılarını analiz etti.

Araştırma, bu küçük ötücü kuşların daha önce sanıldığı gibi yalnızca lüks ziyafetlerde tüketilen özel bir yiyecek olmadığını, aksine kent nüfusu arasında oldukça popüler bir sokak yemeği olduğunu ortaya koydu.

Arkeologlar, yiyecek ve içecek satan bir dükkana bağlı olan bir çukur tuvalet veya latrina keşfettiler. Birikmiş çöp kalıntıları arasında domuz kemikleri, deniz kabukları ve balık kalıntılarının yanı sıra, tam 165 ardıç kuşu (Turdus philomelos) kemiği bulundu. 

(İlgili: Pompeii’de ‘Fast Food’ Mekanı Bulundu)

Bu kalıntılar, diğer evsel atıklarla karışmamıştı; açıkça ticari bir bağlamda yer alıyordu. Araştırma, çukurun Pompeii’de bulunanlara benzer şekilde, tezgâha gömülü amforaları olan bir yerle ilişkili olduğunu belirtiyor—bu da büyük olasılıkla ardıç kuşlarının bir tür “fast food” gibi anında tüketilmek üzere satıldığını gösteriyor.

Şimdiye kadar, Apicius’un yemek tarifi kitapları ve Yaşlı Plinius’un metinleri gibi Roma tarihi kaynakları, ardıç kuşlarını özel çiftliklerde yetiştirilen, pahalı bir lezzet olarak tanımlıyordu; yalnızca seçkin şölenlerde ve ziyafetlerde servis edildiği düşünülüyordu. Hatta MS 301 tarihli “Tavan Fiyatlar Fermanı” bile onları lüks ürün olarak listeliyordu. 

Ancak Pollentia’dan çıkarılan kemikler farklı bir hikâye anlatıyor: Kalıntılar, bir aristokrat villasında değil, mütevazı bir tesiste bulundu. Üstelik, uyluk ve pazı kemikleri eksikti—bu da kuşların derilerinin yüzüldüğünü ve bütün halde pişirildiğini gösteriyor. Büyük ihtimalle yağda kızartılıp, anında satılmak ve tüketilmek üzere hazırlanmışlardı.

Araştırmacılar, bu kuşların elit olmayan bir bağlamda bulunmasının, yaygın olarak tüketildiklerini, günlük beslenmenin ve kentsel ekonominin bir parçası olduklarını düşündürdüğünü belirtiyor. Ayrıca, kış aylarında Mallorca’ya göç eden ardıç kuşları, o dönemde bol bulunan ve ucuz bir kaynak niteliğindeydi.

Kemiklerin analizi, hemen hemen hepsinin göğüs kemiklerinin (sternum) kasıtlı olarak kırıldığını ortaya çıkardı. Araştırmaya göre, göğüs kemiği çıkarıldığında hazırlanma sürecinde kırılıyordu—bu, günümüzde hâlâ kullanılan Akdeniz mutfak teknikleriyle örtüşüyor: kuşun bütün halde pişirilebilmesi için düzleştirilmesi, tıpkı bıldırcında olduğu gibi.

Ayrıca, kesik izlerinin veya yanık lekelerinin olmaması, kuşların kızartılmak için yağda pişirildiğini düşündürüyor—bu, sokak satışı için ideal olan hızlı bir yöntemdi. Araştırma, bunun ticari hizmete uygun şekilde optimize edilmiş standart bir yemek olduğunu ortaya koyuyor.

Neden lüks oldukları düşünülüyordu?

Roma kaynakları, ardıç kuşlarının incirle beslenerek semirtilmesini veya özenle hazırlanmış soslarla servis edilmesini anlatıyor—bu, yalnızca varlıklı insanların karşılayabileceği bir şeydi. Ancak Pollentia’daki araştırmalar, kış aylarında göçmen sürüler geldiğinde avcıların onları ağlarla veya bazı bölgelerde hâlâ kullanılan bir teknik olarak bir tür yapışkanla yakaladığını ve sokak tezgâhlarında sattığını ortaya koyuyor.

Buradaki fark, mevsim ve hazırlama yönteminde yatıyordu: “Yoksullar” yabani ardıç kuşlarını mevsiminde tüketiyordu—kızartılıp sokakta satılıyorlardı. “Zenginler” ise çiftlikte yetiştirilen, semirilmiş ve yaz mevsiminde, yani doğal göç döneminin dışında servis edilenleri yiyordu—tıpkı Plutarkhos’un Lucullus’un ziyafetini tarif ederken anlattığı gibi.  

Pollentia tekil bir örnek değil; Pompeii’de de bir termopoliumun (yemek barı) yakınında kuş kemikleri bulunmuştu. Birleşik Krallık’taki bazı kırsal villalarda da benzer kalıntılar keşfedildi. Neredeyse tüm Roma şehirlerinde, Pollentia’daki gibi yalnızca şarap değil, aynı zamanda işçilere, tüccarlara ve yolculara hızlı yemek servisi de sunan “fast food” işletmeleri olan dükkanlar vardı.

Araştırma, ardıç kuşlarının, domuz etiyle kıyaslandığında Roma mutfağında daha az yaygın olmasına rağmen, kentsel tüketimin önemli bir yönünü temsil ettiğini ortaya koyuyor. Pollentia’daki bulgular, bu kuşların yalnızca elit statüsünün göstergesi olduğu fikrine meydan okuyor. Bugün her yerde bulunan tavuk kanatlarını düşündüğümüzde, bazı şeylerin ne kadar az değiştiğini görmek oldukça ilginç. 

Makale: Valenzuela, A. (2025). Urban Consumption of Thrushes in the Early Roman City of Pollentia, Mallorca (Spain). Int J Osteoarchaeol e3416.