Neandertaller, Afrika’dan Taşıdığımız Hastalıklar Yüzünden Yok Oldu

Karmaşık hastalık bulaştırma aktarımı, atalarımızın ilk temastan sonra Avrasya’daki Neandertallerin yerini almasının neden on binlerce yıl sürdüğünü açıklayabilir.

Yapılan çalışmada araştırmacılar, karmaşık hastalık bulaştırma aktarımını sadece modern insanların birkaç bin yılda Avrupa ve Asya’daki Neandertalleri nasıl silebildiklerini değil, aynı zamanda bu yok oluşun neden daha erken gelmediğini de açıklayabilir.

Araştırmanın baş yazarı Greenbaum, “Araştırmamız, Neandertallerin neslinin tükenmesinde hastalıkların önceden düşünülenden daha önemli bir rol oynadığını gösteriyor. Modern insanların şu anda gezegende kalan tek insan grubu olmasının ana nedeni bile olabilir.” diyor.

Yavaş yavaş öldürme

Arkeolojik kanıtlar, Avrasya’daki Neandertaller ile yakın zamanda Afrika’dan çıkan yeni insan türleri (biz) arasında ilk karşılaşmanın, Levant olarak bilinen bir bölgede Doğu Akdeniz’de 130.000 yıldan daha önce gerçekleştiğini gösteriyor.

Ancak Neandertallerin kaybolmaya başlaması için on binlerce yıl geçecek ve modern insanlar Levant’ın dışına genişleyecekti. Peki bu neden bu kadar uzun sürdü?

(Neandertallerin Kartal Pençesinden Yaptığı Son Kolye Bulundu)

Hastalık iletimi ve gen akışının matematiksel modellerini kullanan Greenbaum ve ekibi, Neandertaller ve modern insanlar tarafından barındırılan eşsiz hastalıkların, düşman topraklarını kirleten görünmez bir hastalık engeli yarattığını gösterdi. İlk temasın gerçekleştiği Levant’ta bulunan bu dar temas bölgesinde Neandertaller ve modern insanlar onlarca bin yıl süren huzursuz bir dengede bir arada yaşadılar.

İronik olarak, bu çıkmazı kıran ve nihayetinde atalarımızın Neandertallerin yerini almasına izin veren şey, iki türün melezlenme yoluyla bir araya gelmesiydi. Bu birleşmelerden doğan melez insanlar, modern insan ve Neandertal popülasyonlarına yavaşça yayılmış olan her iki türden de bağışıklık ile ilgili genleri taşıyor olmalıydı.

Bu koruyucu genler yayıldıkça, iki grup içindeki hastalık yükü veya enfeksiyonun etkileri yavaş yavaş yükseldi. Sonunda, modern insanlar Levant’ın ötesine gidebilecekleri ve birkaç sağlık sorunuyla Neandertal bölgesine daha derine girebilecekleri bir bağışıklık kazandıklar.

Bu noktada, modern insanların, ölümcül silahlar veya daha karmaşık sosyal yapılar gibi Neandertallere göre sahip olabileceği diğer avantajlar daha büyük önem kazanmış olabilir. Greenbaum, “Belli bir eşik geçildikten sonra hastalık yükü artık bir rol oynamıyor ve diğer faktörler devreye girebilir.” diyor.

Neden biz?

Modern insanların neden Neandertallerin yerini aldıklarını ve neden tersi olmadığını anlamak için araştırmacılar, atalarımızın barındırdığı tropikal hastalıklar paketinin, Neandertallerin taşıdıklarından daha ölümcül veya daha fazla olsaydı ne olacağını modellediler.

Çalışmanın ortak yazarlarından Nüfus Genetiği ve Toplum Profesörü Noah Rosenberg, “Hipotez, tropiklerin hastalık yükünün ılıman bölgelerde hastalık yükünden daha büyük olduğu yönündedir. Temas bölgesindeki hastalık yükünün asimetrisi, oraya tropik bölgelerden gelen modern insanları desteklemiş olabilir.” diyor.

(Neandertallerle Aynı Türden Miyiz?)

Modellemeye göre, başlangıçta iki grup arasındaki hastalık yükündeki küçük farklılıklar bile zamanla büyüyecek ve sonunda atalarımıza avantaj sağlayacaktı. Greenbaum, “Modern insanların Neandertal hastalıklarının getirdiği yükten neredeyse tamamen kurtulduğu zaman, Neandertaller hala modern insan hastalıklarına karşı çok savunmasızdı.” diyor.

“Dahası, modern insanlar Avrasya’da daha da yayıldıkça, melezlenme yoluyla koruyucu genleri almayan Neandertal popülasyonları ile karşılaşacaklardı.”

Araştırmacılar önerdikleri senaryonun, Avrupalıların 15. ve 16. yüzyıllarda Amerika’ya geldiklerinde ve daha güçlü hastalıklarıyla yerli popülasyonları kırdıklarında yaşananlara benzer olduğunu belirtiyor.

Neandertallerin ölümüyle ilgili bu yeni teori doğruysa, arkeolojik kayıtlarda destekleyici kanıtlar bulunabilir.

Greenbaum, “Örneğin, birlikte yaşadıkları süre boyunca Levant’taki Neandertal ve modern insan nüfusu yoğunluklarının, daha önce olduklarına ve diğer bölgelere göre daha düşük olacağını tahmin ediyoruz.” diyor.

Science Daily. 7 Kasım 2019.

Makale: Greenbaum, G., Getz, W. M., Rosenberg, N. A., Feldman, M. W., Hovers, E., & Kolodny, O. (2019). Disease transmission and introgression can explain the long-lasting contact zone of modern humans and Neanderthals. Nature Communications, 10(1), 1-12.