Neandertal Genlerimiz, İlaçların Etkisini Değiştiriyor

Taşıdığımız Neandertal genleri, iyileştirici ilaçların kişiden kişiye neden bazı farklılıklar gösterdiğini açıklayabilir.

Bilim insanları, ilaçların ne kadar iyi metabolize edildiğini etkileyebilecek iki genetik varyantın izini Neandertallere kadar sürdüler.

Kan inceltici ilaç varfarin ile yaşamak, her dozun dikkatli bir şekilde hesaplanmasını içerir. Çok az olursa etkisiz olabilir. Çok fazla olursa kontrol edilemeyen kanama riski var.

Yakın tarihli bir araştırmaya göre, en yakın hominin kuzenlerimizden biri olan Neandertal ile belirli genleri paylaşanlar için bu dengeleme eylemi biraz daha zorlayıcı olabilir.

Araştırmacıların, varfarin, ibuprofen ve kolesterol düşürücü statinler gibi ilaçları parçalamaktan sorumlu enzimlerdeki varyantların bu kadar eski kökenlere sahip olduğunu keşfetmeleri, hepimizin neden aynı ilaçlara aynı şekilde tepki vermediğimizi açıklamaya yardımcı olabilir.

(İlgili: Neandertal Genleri Cilt Rengi, Ruh Hali ve Sigara Alışkanlığını Etkiliyor)

Araştırmanın baş yazarı, İsveç Karolinska Enstitüsü’nden evrimsel genetikçi Hugo Zeberg, “Bu, Neandertallerle melezleşmenin klinikte doğrudan etkisi olduğu bir durum. Aksi takdirde iyileştirici dozlar, Neandertal gen varyantının taşıyıcıları için toksik olabilir.” diyor.

Genetik dizilimdeki ilerlemeler, on binlerce yıl boyunca dünyanın her köşesini dolaşan doğrudan atalarımızın, yol boyunca önceki göçmen gruplarla aileler yetiştirmek için ne ölçüde durakladığını ortaya çıkardı.

Bu melezleşmeden aktarılan genlerin mirası henüz tam olarak tam olarak anlaşılamadı, ancak yıldan yıla araştırmacılar, uzun süredir kayıp olan popülasyonlarda gelişen genlerin kendi biyolojimizdeki farklılıklara nasıl katkıda bulunmuş olabileceğine dair ipuçlarını ortaya çıkarıyor.

Çoğu durumda, bu varyasyonlar oldukça önemsiz olabilir. Ancak atalardan kalma bir enzim veya protein kanalı formunun sağlığımızı etkileme şekli söz konusu olduğunda, bunun evrimi hakkında mümkün olduğunca çok şey bilmek önemli olabilir.

CYP2C9, inflamasyondan epilepsiye kadar her şeyi tedavi etmek için yaygın olarak kullandığımız çok çeşitli ilaçları parçalamakla görevli karaciğerdeki bir enzim süper ailesi olan sitokrom P450’yi kodlayan bir gendir.

Tabii ki, yapıdaki bu varyasyonlardan bazıları, ilaçları metabolize etmede diğerlerinden daha iyi bir iş çıkarır, yani size miras kalan CYP2C9 versiyonu, ilaç dozunuzun vücudunuzda ne kadar süre kalacağını belirleyebilir.

Aslında, CYP2C9*2 adı verilen bir tür, daha yaygın olan CYP2C9*1 gen varyantından yüzde 70 daha az aktiftir, yani CYP2C9*2 taşıyıcıları bazı ilaçları daha yavaş metabolize edebilir.

CYP2C9*2, özellikle aynı ailedeki bireylerde, CYP2C8*3 olarak sınıflandırılan diğer varyantlarla oldukça sık ortaya çıkıyor gibi görünüyor. On binlerce DNA bazıyla ayrılmış olmaları gerçeği olmasaydı, bu çok garip olmazdı.

Kromozomlarımızda birbirinden çok uzaklara yayılmış yaygın olarak eşleştirilmiş gen varyantlarının diğer örneklerinin köklerinin Neandertal genomlarında olduğunu bilen Zeberg ve meslektaşları, diğer modern ve eski popülasyonları temsil eden genetik veri tabanlarındaki benzer kod dizilerinden ne kadar farklı olduklarını görmek için 146 aileden alınan dizileri karşılaştırdılar.

Araştırmacılar, P450 sitokromunu kodlayan iki sitokrom gen varyantını içeren DNA uzantısının, iki genin on binlerce yıl önce aile soylarımızın bir karışımıyla neredeyse kesinlikle aktarıldığı Neandertal versiyonuna yeterince yakın olduğunu buldu.

Araştırmacılar, bu bulgunun, bireylere varfarin veya statinler gibi ilaçlara nasıl tepki verdiğimiz konusunda büyük bir fark yaratmayabileceğini belirtiyorlar. Uzmanlar, dozajların makul sınırlar içinde tutulduğundan emin olmak için sık kan testleri kullanarak hassas ilaçları nasıl işlediğimizi zaten yakından takip ediyor.

Bu kadar önemli enzimlerdeki varyasyonların kökenlerini takip etmek, bize bugün gördüğümüz sağlık çeşitliliğini anlamamıza yardımcı olacak bir bağlam eklemekle birlikte, içinde evrimleştikleri ortamı daha iyi anlamamızı sağlayabilir.

Science Alert. 13 Temmuz 2022.

Makale: Haeggström, S., Ingelman-Sundberg, M., Pääbo, S. et al. (2022). The clinically relevant CYP2C8*3 and CYP2C9*2 haplotype is inherited from Neandertals. Pharmacogenomics J