Köpeklerin Genetik Çeşitliliği Buzul Çağından Geliyor

Yayımlanan yeni araştırmada Avrupa, Yakın Doğu ve Sibirya boyunca 11.000 yıl öncesine kadar yaşamış 27 köpekten antik DNA verisi elde edildi. Sonuçlar, Pleistosen dönemin bitmesinden hemen sonra farklı tipte atasal köpek soylarının bulunduğunu gösteriyor.

Elde edilen bulgulara göre dünyanın farklı yerlerinden günümüz köpekleri arasındaki çeşitliliğin kökeni insanların henüz avcı-toplayıcı olduğu zamanlara dayanıyor. Bu da köpeklerin 11.000 yıldan çok daha önce evcilleştirildiğini ve dünyanın farklı bölgelerine yayıldığını öne sürüyor. Fakat, bu araştırma uzun süredir tartışma konusu olan kurtların tam olarak ne zaman ve nerede evcilleştirildiğine dair bir iddiada bulunmuyor.

Araştırmayı yürüten ve Londra’daki Francis Crick Enstitüsü’nün Antik Genomik laboratuvarının başındaki Pontus Skoglund, “Günümüzde sokakta gördüğümüz köpekler arasındaki varyasyonların bazıları Buzul Çağı’ndan geliyor. Bu çağın bitmesiyle beraber köpekler kuzey yarımküreye çoktan yayılmışlardı.” diye açıklıyor.

(Muhtemelen İnsanlarla Oynayan Kurtlar, Köpeklere Evrildi)

Araştırma grubu son 10.000 yıl boyunca, erken köpek soylarının karıştığını ve bildiğimiz günümüz köpeklerini meydana getirdiğini gösterdi. Örneğin, erken Avrupa köpekleri kökeni iki farklılaşmış popülasyona dayanan bir çeşitliliğe sahipti. Bunlardan biri Yakın Doğu köpekleri ve diğeri ise Sibirya köpekleri. Fakat, bir yerde bu çeşitlilik kayboldu ve günümüz Avrupa köpeklerinde artık bulunmuyor. 

Antik köpek DNA havuzunu genişletmek amacıyla Skoglund’un grubu Oxford Üniversitesi ve Viyana Üniversitesi ile işbirliği yaparak 27 antik köpek genomu diziledi. Avrupa, Orta Doğu ve Sibirya’dan gelen örnekler 11.000 yıl ila 100 yıl öncesi gibi geniş bir zaman aralığını kapsıyor.

Araştırmacılar antik ve günümüz köpek gruplarının içindeki ve aralarındaki ilişkileri modelleyerek Rusya’dan 10.900 yıllık bir köpeğin diğer Avrupa, Orta Doğu, Sibirya veya Amerika antik köpeklerinden farklı olduğunu gösterdiler. Skoglund, “11.000 yıl öncesinde bile dünya üzerinde en az beş farklı köpek grubu vardı. Yani köpeklerin kökeni bu tarihten çok daha öncesine dayanıyor olmalı.” diyor.

Makalenin başyazarı Anders Bergström, ”Eğer dört veya beş binyıldan daha öncesine bakarsak köpekler açısından Avrupa’nın çok büyük bir çeşitliliğe sahip olduğunu görebiliriz. Bugün gördüğümüz Avrupa köpeklerinin oldukça sıradışı biçim ve formlara sahip olmasına rağmen genetik açıdan çeşitliliğin oldukça az olduğu bir alt kümeden geliyorlar.” diye belirtiyor.

Araştırmacılar aynı zamanda köpeklerin evrim sürecini insan evriminde, yaşam tarzında ve göç tarihinde gerçekleşen değişimlerle karşılaştırdılar. Bu karşılaştırılabilen değişimler, tahminen insanların göç esnasında köpeklerini de beraberinde götürdüklerini yansıtıyor.

Örneğin yaklaşık 10.000 yıl önce Orta Doğu çiftçileri Avrupa’ya doğru göç etmeye başladıklarında köpeklerini de yanlarına aldılar ve köpekler de sahipleri gibi karşılaştıkları yerel popülasyonlarla çiftleştiler. Yaklaşık 7.000 yıl önce yaşamış antik Orta Doğu köpekleri ise günümüz Sahra-altı Afrika’daki modern köpeklerle bağlantılı. Bu da “Afrika’ya dönüş” kapsamında yaşanan insan göçleriyle bağlantılı olabilir.

Aynı zamanda insan ve köpek tarihinin birbirlerini yansıtmadığı durumlar da söz konusu. Örneğin, diğer köpek popülasyonların yerini alan tek bir atasal soyun gelmesi Erken Avrupa köpeklerinde görülen genetik çeşitlilik kaybına neden oldu. Fakat köpeklerde ani bir şekilde yaşanan bu olayı insan popülasyonlarında gözlemlemiyoruz. Geriye sadece Avrupa köpeklerinde görülen bu popülasyon değişiminin sebebini saptamak kalıyor.

Viyana Üniversitesi’nde grup lideri olan makale yazarlarından Ron Pinhasi, “Antik DNA kendi atalarımızı araştırmamızda nasıl bir devrim yarattıysa şimdi de köpekler ve diğer evcil hayvanlar için aynısını yapmaya başlıyor” diyor. 

Bu çalışma köpek popülasyonlarının erken tarihine ve insanlarla olan ilişkisini aydınlatacak birçok yeni bilgi sunmasına rağmen birçok soru hala cevapsız. Özellikle araştırma grupları nerede ve hangi insan kültürel bağlamında köpeklerin evcilleştirildiğini ortaya çıkarmaya çalışıyorlar.

Science Daily. October 29 2020.
Nature News. October 29 2020. 
Makale: Anders Bergström, et al. (2020). Origins and genetic legacy of prehistoric dogs. Science.