Köpek Soy Ağacı, Köpek Çeşitliliğinin Gizli Geçmişi Ortaya Çıkarıyor

Köpek türlerinin birbirleriyle nasıl ilişkili olduğunu gösteren genetik harita, köpeklerin kökeni hakkında birçok bilgi veriyor.

Köpeklerin evcilleştirilmesi uzun zaman önce yaşandı ve muhtemelen farklı bölgelerde farklı zamanlarda gerçekleşti. F: Dayna Dreger / Cell Reports.

160’tan fazla köpek türünü kapsayan yeni bir soy ağacı, insanoğlunun en yakın arkadaşının gizli geçmişini ortaya çıkarıyor ve hatta köpek genom çalışmalarının insan hastalıkları araştırmalarına nasıl yardımcı olabileceğini gösteriyor.

Cell Reports dergisinde yayımlanan bir makalede bilim insanları bu güne kadarki en kapsamlı haritalardan birini oluşturabilmek için köpek türleri arasındaki ilişkiyi izleyip 1.436 köpeğin genomunu inceledi. Harita, modern cinsleri yaratmak için insanların melezlediği köpek türlerini gösteriyor ve köpekgillerin, eğitim köpeği ve çoban köpeği gibi benzer işlevleri görmek için çiftleştirildiğini açığa çıkarıyor.

Günümüzdeki evcik köpek türlerinden birkaçı. F: Matt Cardy/Getty

Aynı işlevi gören köpekler aynı kökene sahip olmak zorunda da değiller. Yapılan analiz, aynı zamanda antik bir köpek türünün, Kristof Kolomb’un Yeni Dünya’ya varmasından binlerce yıl önce insanlarla beraber Amerika’ya ulaşmış olabileceği ihtimalini veriyor.

Bu yeni çalışma, köpeklerin nasıl sınıflandırıldığını bilen köpek sahiplerine ve yetiştiricilerine sürpriz olabilir. Bethesda, Maryland’deki ABD Ulusal Sağlık Enstitüsünde (NIH) bir biyolog ve bu çalışmadaki araştırmacılardan biri olan Heidi Parker, “Bütün eğitim köpeklerinin veya çoban köpeklerinin akraba olduklarını düşünebilirsiniz ama durum böyle değil.” diyor.

Köpek ırklarının genetik analizini temsil eden bu diyagram, geçmiş göçlerin çoklu ırkların karıştırılmasına yol açtığını ortaya koyuyor. F: NIH Dog Genome Project

Genetikçiler geçmişteki çoban köpeği soyunu haritalandırmaya çalışırken, bunu çok doğru bir şekilde yapamadılar. Parker ve NIH’de bir biyolog ve bu çalışmadaki bir araştırmacı olan Elaine Otsrander, çoban köpeklerinin seçici çiftleştirme sayesinde birçok farklı zaman ve mekanda ortaya çıktığını söylüyor.

Ostrander, “Geçmişe baktığımızda, bu durum mantıklı geliyor. Bizonları güden bir köpekte istediğiniz özellikler dağ keçileri için farklı olacaktır ve bunlar da koyunlar için farklı olacaktır.” diyor.

Amerika’ya Geliş

Çalışmadaki çiftleştirmelerin birçoğu, Avrupa ve Asya’dan gelen köpeklerden oluşuyor. Fakat evcilleştirilmiş köpekler binlerce yıl önce Amerika’ya geldiler ve bu da insanların Alaska ve Sibirya’yı bağlayan Bering kara köprüsünü geçtikleri zamana denk geliyor. Bu Yeni Dünya köpekleri daha sonra, Avrupalı ve Asyalı köpekler Amerika kıtasına vardıklarında yok oldular. Araştırmacılar modern Amerikan türlerinin DNA’sı için de bu antik köpekgillerin genetik kalıntılarını aradılar. Fakat şu ana kadar çok az kanıtları vardı.

Bu evrim ağacı, köpek ırkları arasındaki ilişkileri gösteriyor. F: NIH Dog Genome Project

İki Güney Amerika cinsinin, Peru tüysüz köpeği ve xoloitzcuintli (Meksika tüysüz köpeği) soy ağaçlarında bir araya toplanma şekli, Ostrander ve Parker’a bu hayvanların başka cinslerde bulunmayan genleri paylaşabilecekleri fikrini verdi. Parker bu genlerin Kolomb’un varışından önce Amerika kıtalarındaki köpeklerden geldiğini düşünüyor.

California Üniversitesi, Los Angeles’ta (UCLA) evrimsel biyolog olan Bob Wayne, “Bence modern köpek türlerinin oluşması hakkındaki bakış açımız tarihsel olarak tek yönlüydü. Bu sürecin derin bir tarihi mirasa sahip olduğunu dikkate almadık.” diyor.

Bu durum avcı toplayıcı zamanlardaki köpekgillerin evcilleştirilmesinin ilk dönemine kadar uzanıyor. Ostrander ve Parker köpek türlerinin iki ana çeşitlendirme dönemine girdiğini düşünüyor. Bundan birkaç yüz yıl önce, köpekler fiziksel beceriler için çiftleştirilmişken, binlerce yıl önce köpekler becerileri için seçildiler.

Muhtemelen Kızılderililerin atalarıyla beraber Bering kara köprüsünden geçerek Amerikaya ulaşmış köpeklerin soyundan gelen bir köpek türü xoloitzcuintli (Meksika tüysüz köpeği). F: Penny Inman

Wayne, “Bunun gibi bir durumu ineklerde veya kedilerde asla bulamazsınız. Bu şekilde yoğun ve kasıtlı çiftleştirmeyi köpeklerden başka hiçbir şeyle yapmadık.” diyor.

Son çalışma, evcilleştirilmiş köpeğin tarihini anlamak için araştırmacılara yardım etmesine rağmen Ostrander, Parker ve diğer meslektaşlarının yaptığı gibi bir veri tabanı oluşturmanın birkaç pratik sebebi var. Bir tanesi evcil hayvanların hastalıklarını teşhis etmede yardımcı olabilmesi. Diğer sebeplerden biri ise insan hastalıkları üzerine yapılan çalışmalara yardımcı olması.

Köpekler ve insanlar, epilepsi gibi bazı benzer hastalıklardan muzdarip olabilirler. İnsanlarda, hastalıkları etkileyen yüzlerce gen bulunabilir. Fakat, Ostrander’in dediğine göre köpek türleri genetik olarak izole oldukları için her köpek türü epilepsiyle alakalı bir veya iki gen taşıyabilir.

“Köpekleri araştırarak her geni bireysel olarak inceleyebiliriz. Bu çok daha etkili.”

Antik Yunanlılar Evcil Köpeklerine Nasıl İsim Veriyordu?

Evcil Köpeklere Dair En Eski Kanıtlar Sibirya Adasında Bulundu

Köpekler İlk Tarımcı İnsanlarla Birlikte Nişasta Sindirebilmeye Başladı

Nature.com. 25 Nisan 2017

Makale: Parker, H. G., Dreger, D. L., Rimbault, M., Davis, B. W., Mullen, A. B., Carpintero-Ramirez, G., & Ostrander, E. A. (2017). Genomic Analyses Reveal the Influence of Geographic Origin, Migration, and Hybridization on Modern Dog Breed Development. Cell Reports, 19(4), 697-708.