İsviçre Alpleri’nde Peynir Yapımı 3000 Yıl Öncesine Dayanıyor

3000 yıllık seramiklerde süt yağı kalıntıları, İsviçre Alpleri’nde MÖ 1000 yıllarındaki Demir Çağı’nda, sütçülük ve peynir yapıldığını gösteriyor.

Avrupa’nın Alpler bölgesinin yükseklerinde sütçülük uzun yıllardır, önemli bir ekonomik ve kültürel gelenek olmuştu. Fakat bu geleneğin nerede ve nasıl ortaya çıktığı hakkında fazla bilgi yoktu.

Demir çağına tarihlenen Val Funga’daki kazılar. Görsel: Carrer F, et al. PLOS ONE

PLOS ONE dergisinde yayınlanan araştırmada, İsviçre Alpleri’ndeki altı arkeolojik kazıda bulunan seramik parçalarının kalıntı analizi yapıldı ve kalıntıların hangi maddeye ait olduğu belirlendi. İncelenen seramik parçaları Neolitik Çağ’dan Demir Çağı’na kadar tarihleniyordu.

Araştırmacılar MÖ 1. binyıldan kalan seramiklerde, inek, koyun ve keçi sütünün ısıtılmasıyla oluşan kimyasal izler olduğunu keşfetti. Sütün ısıtılması, peynir yapımı işleminin bir parçasıydı.

Seramik parçaları, günümüzde yaz aylarında Alp dağlarında mandıracılıkla uğraşanların kullandıklarına benzeyen taş yapıların kalıntılarında bulundu.

Alçak bölgelerde peynir yapımına dair daha erken zamanlı kanıtlar olsa da, bugüne kadar yüksek irtifalarda peynir yapımının kökenlerine dair bir birşey bilinmiyordu.

14. yüzyıla tarihlenen Tacuinum Sanitatis‘de peynir yapımı.

York ve Newcastle üniversitelerinden araştırmacılar “Yüksek rakımda mandıracılık, alçak bölgelerde hem nüfus hem de ekilebilir araziler artmaya başladığı zamanlarda gelişti. Vadilerdeki bu nüfus ve yer baskısı, çobanları daha yükseklere gitmeye itti” diyor.

Newcastle Üniversitesi’nden Francesco Carrer “Bugün bile yüksek rakımdaki dağlık bölgelerde peynir üretmek çok fazla çaba gerektirir. Öngörülemeyen hava durumuyla baş edebilmek için tarihöncesi çobanların dağlardaki otlakların yeri hakkında ayrıntılı bir bilgiye sahip olması gerekiyordu. Ayrıca sütü besleyici ve saklanabilir bir ürün haline getirmek için gerekli teknolojik bilgiye de sahip olmaları gerekiyordu” diyor.

Carrer “Fakat buradaki tarihöncesi peynir yapımını tam olarak anlamak için daha yapılması gereken çok şey var, örneğin peynirin tek bir süt çeşidiyle mi yoksa bir karışım kullanılarak mı yapıldığı ve ne kadar uzun süre bekletilip olgunlaştığı gibi şeyleri bilmiyoruz” diyor.

Sci-News.com, 21 Nisan 2016
Francesco Carrer et al. Chemical analysis of pottery demonstrates prehistoric origin for high-altitude alpine dairying. PLoS ONE, April 21, 2016’da online yayın; doi: 10.1371/journal.pone.0151442