İnsanları Diğer Hayvanlardan Ayıran Sıralama Algısı Olabilir

Yeni çalışma, bilgilerin sırasını hatırlamanın bize özgü olduğunu, en yakın akrabalarımızın bile sıralamayı aynı şekilde öğrenmediğini gösteriyor.

Bilgilerin sırasını hatırlamak, sohbet ederken, günlük yaşamı planlarken veya eğitim alırken bir kişi için çok önemlidir.

PLoS ONE dergisinde yayımlanan yeni bir çalışma, bu yeteneğin muhtemelen insana özgü olduğunu gösteriyor. Cüce şempanzeler gibi insanların en yakın akrabaları bile sıralamayı aynı şekilde öğrenmiyor.

Stockholm Üniversitesi Kültürel Evrim Merkezi’nde etoloji alanında doçent olan Johan Lind, “Çalışma, insanların ve diğer hayvanların zihinsel becerilerinin nasıl farklılaştığı ve neden yalnızca insanların dillerle konuştuğu, uzay yolculuğu planladığı ve dünyayı o kadar verimli bir şekilde kullanmayı öğrenerek şimdilerde sayısız yaşam formu için ciddi sorun teşkil ettiği bilmecesine bir başkasını ekliyor.” diyor.

Stockholm Üniversitesi’ndeki daha önceki araştırmalar, yalnızca insanların sıralı bilgileri tanıma ve hatırlama becerisine sahip olduğunu ve bu becerinin, benzersiz insan kültürel becerilerinin altında yatan temel bir yapı taşı olduğunu öne sürdü. Ancak daha önce bu ardışık bellek hipotezi, insanların en yakın akrabaları olan insansı maymunlarda test edilmemişti. Yeni deneyler, insansı maymunlardan olan cüce şempanzelerin uyaranların sırasını öğrenmede zorlandığını gösteriyor.

(İlgili: Türler Arasında Merakı Etkileyen Faktörler Neler?)

Yakın zamanda yayımlanan The Human Evolutionary Transition: From Animal Intelligence to Culture (İnsanın Evrimsel Geçişi: Hayvan Zekasından Kültüre) adlı kitapta, Stockholm Üniversitesi’nden etologlar Magnus Enquist ve Johan Lind ile New York Brooklyn Üniversitesinde psikoloji araştırmacısı Stefano Ghirlanda, insanların nasıl kültürel varlıklar haline geldiğine dair yeni bir teori öne sürdü. Ana fikirleri, insanların ve diğer hayvanların sıralı bilgileri nasıl tanıdığı ve hatırladığındaki farkla ilgili.

Johan Lind, “Daha önce, yalnızca insanların sıralı bilgileri doğru bir şekilde tanıdığını ve hatırladığını öne süren çok sayıda çalışmayı inceledik. Maymunlar da dahil olmak üzere birçok memeli ve kuştan elde edilen verileri analiz etmemize rağmen, en yakın akrabalarımızın, diğer insansı maymunların bilgileri eksikti.” diyor.

Bir dizi deneyde, cüce şempanzelerin ve insanların hafıza becerileri, bilgisayar ekranlarına ve diğer şeylere basmaları ve kısa dizileri ayırt etmeyi öğrenmeleri (mavi kareden önce sarı kare gelirse sağa, sonra gelirse mavi karenin soluna basmak gibi) istenerek test edildi.

Stockholm Üniversitesi ile ilişkili, şimdilerde Newcastle Üniversitesi Biyobilimler Enstitüsünde doktora öğrencisi olan Vera Vinken, “Çalışma cüce şempanzelerin, binlerce deneme için eğitilmelerine rağmen ekrandan kaybolduktan 5-10 saniye sonra çoktan mavi kare gördüklerini unuttuklarını ve sarı kareden önce mavi kare ile mavi kareden önce sarı kare dizilerini ayırt etmeyi öğrenmekte büyük zorluk çektiklerini gösteriyor.” diyor.

Çalışma, insanların kısa dizileri neredeyse anında ayırt etmeyi öğrendiklerini gösteriyor. Bununla birlikte, en yakın akrabalarımızın sıralı bilgileri tam olarak nasıl hatırlayabileceği ve kullanabileceği hala gösterilmeye devam ediyor.

Fahri profesör ve Kültürel Evrim Merkezi’nin kurucularından Magnus Enquist, “Artık en yakın akrabalarımızın insanlarla aynı sıralı zihinsel becerileri paylaşmadığını biliyoruz. Ancak sonuçlar, en yakın akrabalarımızın kısa süreli hafızalarının prensipte iri fareler ve güvercinlerde olduğu gibi çalıştığını gösterse de bunu pratikte henüz kimse göstermedi.” diyor.

Yeni sonuçlar, insan tarih öncesi dönemde dizileri hatırlama ve işleme yeteneğinin geliştiği, dil, planlama yeteneği ve ardışık düşünme gibi birçok benzersiz insan olgusu için gerekli bir mekanizma olan ardışık bellek hipotezi için daha fazla bulgu sağlıyor.

Stockholm Üniversitesi. 6 Eylül 2023.

Makale: Lind, J., Vinken, V., Jonsson, M., Ghirlanda, S., & Enquist, M. (2023). A test of memory for stimulus sequences in great apes. Plos one, 18(9), e0290546.