İlk Çiftçiler Gıda Bitkilerini Bilinçsizce Etkiledi

Sheffield Üniversitesi araştırmacıları, avcı toplayıcıların ilk kez tarıma nasıl başladığı ve bitkilerin insanlara bağımlı hale gelişini açıklamaya çalışıyor.

Evcilleştirme sonrası bitkiler, yabani akrabalarına kıyasla neredeyse tanınmaz hale geldiler ve bu durum, tarıma geçişin ardından çok kısa bir sürede gerçekleşti.

Taneli tahıl mahsüllerinde, evcilleştirme sonrası ilk görülen değişikliklerden biri, doğal tohumlanmanın kaybolmuş olması. Evcilleştirlen bitkiler tohumlarını düşürerek üremeyi bıraktı ve bugün tohumlarını yayabilmek için insanlara ve makinelere bağımlı hale geldi.

Sheffield Üniversitesi’nden profesör Colin Osborne, “10.000 yıl önce gerçekleşen tarıma geçişin nasıl başladığı hakkında bilgilerimiz oldukça kısıtlı. Örneğin avcı toplayıcılar ilk olarak tarıma nasıl başladılar ve mahsuller, evcilleştirmenin ardından nasıl insanlara bağımlı hale geldi?” diyor.

Osborne, “Bu alanda en kafa karıştırıcı sorulardan biri de bu eski insanların bir bitkiyi evcilleştirmeyi bilip bilmedikleri. Bu insanlar bir bitkiyi evcilleştirdiklerinin farkında mıydı, yoksa onlar sadece toprağa yabani bitkiler ektiler ve süreç boyunca kendiliğinden bir evcilleştirme mi söz konusu oldu?” diyor.

Bitkilerin tohumları neden bugün daha büyük?

Evolution Letters dergisinde yayımlanan yeni araştırma, evcilleştirmenin bitki tohumu üzerindeki etkisine odaklanıyor.

Bitkilerin ilk çiftçiler tarafından seçilerek yetiştirilmesi, bu bitkilerin yiyecek olarak tüketilen yaprak, gövde ve köklerine etki etmesi gerekirdi. Ancak bu seçici yetiştirme, tohum boyutlarını doğrudan etkilememeliydi.

Bunun yerine, bitki tohumu boyutlarındaki herhangi bir değişiklik, ekili alanlarda bu bitkiler üzerinde etkili olan doğal seçilimden kaynaklanmış olmalıydı. Son olarak, insanlar daha büyük olmaları için bitkileri yetiştirmiş olabilir ve daha büyük tohumlar istemeden çıkmış olabilir.

Araştırmacılar bu çalışma kapsamında bir dizi veri topladı ve genel bir sonuç olarak evcilleştirmenin tohumların büyümesindeki rolüne dair güçlü kanıtlar ortaya koydu. Yani aslında bitkilerin genetiğiyle ilk oynayanlar bundan binlerce yıl önce ekin yapmış olan ilk çiftçilerdi, ancak bu konuda bilinç sahibi oldukları söylenemez.

Araştırmacılar, evcilleşmiş bir mısır tohumunun yabani formuna göre yaklaşık 15 kat daha büyük olduğunu, bir soya fasülyesi tohumunun yabani bir örneğine göre ise 7 kat daha büyük olduğunu belirtiyor. Buğday, arpa ve diğer tahıl ürünlerinde bu artış daha mütevazi olmasına rağmen (Arpa için %60, emmer buğdayı için %15), bunların verime dönüşmesi ise oldukça büyük bir fark yaratıyor.

Tohumların büyümesi evcilleştiren için öngörülen bir durum değildi

Osborne, yedi bitki türü arasında yaptıkları değerlendirme sonucunda, evcilleştirmeye bağlı olarak tohum boyutlarındaki genişlemeye dair güçlü kanıtlar bulunduğunu söylüyor.

Osborne, “Bu özellikle patates gibi ürünlerde çok daha çarpıcı boyutlarda. Bu evcilleştirme etkisinin boyutu, tahıl ve mercimek gibi taneli bakliyatların görüldüğü aralıkta tamamen azalıyor. Bu durum, bitkilerdeki tohum büyümesinin, en azından bir kısmının evcilleştirme sırasında erken çiftçilerin kasıtlı öngörüleri olmadığı ihtimalini artırdı.” diyor.

“Bulgularımız, bu ürünlerin evrimini anlamak için önemli sonuçlar ortaya koyuyor. Çünkü temel tarım ürünlerindeki büyük değişikliklerin, erken çiftçilerin kasıtlı öngörüleri olmadan ortaya çıkabileceği anlamına geliyor.”

Araştırmacılar bu bilinçsiz seçimlerin, gıda bitkilerinin oluşumunda muhtemelen daha önce düşünülenden daha önemli olduğu anlamına geldiğini söylüyor.

İnsanlar Tarafından Yetiştirilmeden Önce Altı Meyvenin Yabani Hali

Tahıllar İlk Olarak 11,000 Yıl Önce Suriye’de Ehlileştirildi

Heritage Daily. 

Makale: Kluyver, T. A., Jones, G., Pujol, B., Bennett, C., Mockford, E. J., Charles, M., … & Osborne, C. P. Unconscious selection drove seed enlargement in vegetable crops. Evolution Letters.