‘Ezber Bozan’ Bilim Geriledi – ve Kimse Nedenini Bilmiyor

Bir alanı yeni bir yöne taşıyan “ezber bozan” yayınların oranı son yarım yüzyılda şaşırtıcı bir şekilde düştü ve bunun nedeni bilinmiyor.

Yayınlanan bilim ve teknoloji araştırma makalelerinin sayısı son birkaç on yılda sayıca çok arttı – ancak makalelerin önceki literatürden ne kadar radikal bir şekilde ayrıldığına dair bir analize göre, bu makalelerin “ezber bozma” özelliği azaldı.

Milyonlarca el yazmasından elde edilen veriler, yirminci yüzyılın ortalarıyla karşılaştırıldığında, 2000’lerde yapılan araştırmaların bilimi yeni bir yöne saptırıp önceki çalışmaları geçersiz kılmaktansa adım adım ilerletme olasılığının çok daha yüksek olduğunu gösteriyor. 1976’dan 2010 yılına kadar olan patentlerin analizi de aynı eğilimi gösteriyor.

(İlgili: Arkeolog Adayları, Kariyerleri Hakkında Kötümser)

Minnesota Üniversitesi’nden bir sosyolog ve Nature’da yayımlanan analizin ortak yazarlarından biri olan Russell Funk, “Veriler bir şeylerin değiştiğini gösteriyor. Bir zamanlar sahip olduğumuz çığır açan keşiflerin yoğunluğu artık yok.” diyor.

Açıklayıcı atıflar

Yazarlar, bir çalışma oldukça ezber bozan özellikler gösteriyorsa, sonraki araştırmaların çalışmanın referanslarına atıfta bulunma olasılığının düşük olacağını ve bunun yerine çalışmanın kendisine atıfta bulunacağını düşündüler.

Araştırmacılar, 45 milyon el yazması ve 3,9 milyon patentten alınan referans verilerini kullanarak, “CD indeksi” adı verilen ve değerlerin en az ezber bozan çalışma için -1 ile en çok ezber bozan çalışma için 1 arasında değiştiği bir “ezber bozma” ölçüsü hesapladılar.

Ortalama CD indeksi, araştırma el yazmaları için 1945 ile 2010 arasında yüzde 90’dan fazla ve patentler için 1980’den 2010’a kadar yüzde 78’den fazla azaldı. Atıf uygulamaları gibi faktörlerdeki potansiyel farklılıkları hesaba katarken bile, analiz edilen tüm araştırma alanlarında ve patent türlerinde “ezber bozuculuk” azaldı.

Yazarlar ayrıca el yazmalarında kullanılan en yaygın fiilleri analiz ettiler ve 1950’lerde yapılan araştırmalarda ‘üretmek’ veya ‘saptamak’ gibi yaratma veya keşfi çağrıştıran kelimelerin kullanılmasının daha muhtemel olduğunu buldular. 2010’larda yapılanların “geliştirmek” veya “artırmak” gibi terimler kullanarak kademeli ilerlemeye atıfta bulunma olasılığı daha yüksekti.

Evanston’daki Northwestern Üniversitesi’nde hesaplamalı bir sosyal bilimci olan ve bilimde ezber bozuculuk üzerine çalışan Dashun Wang, “Bu olgunun bu kadar titiz bir şekilde belgelendiğini görmek harika. Buna 100 farklı yöntemle bakıyorlar ve genel olarak çok inandırıcı buldum.” diyor.

Northwestern’de hesaplamalı bir sosyal bilimci olan Yian Yin, başka araştırmaların da bilimsel yeniliğin son yıllarda yavaşladığını öne sürdüğünü söylüyor. “Ancak bu çalışma, bilimin nasıl değiştiğini araştırmak için veri odaklı bir yola yeni bir başlangıç sunuyor.” diyor.

“Ezber bozuculuk mutlaka iyi değildir ve artımlı bilim mutlaka kötü değildir.” diyor Wang. Örneğin yerçekimi dalgalarının ilk doğrudan gözleminin hem devrim niteliğinde, hem de artımlı bilimin ürünü olduğunu söylüyor.

Georgia Institute of Technology’de bilim ve teknoloji politikası uzmanı John Walsh, ideal olanın artımlı ve ezber bozan araştırmaların sağlıklı bir karışımı olduğunu söylüyor.

Bu eğilim neden?

Walsh, sert değişikliklerin nedenlerini anlamanın önemli olduğunu söylüyor. Eğilim, kısmen bilimsel girişimdeki değişikliklerden kaynaklanıyor olabilir. Örneğin, daha rekabetçi bir ortam yaratan ve araştırmaları yayınlamak ve patent aramak için riskleri artıran 1940’lara kıyasla artık çok daha fazla araştırmacı var.

Bu da, araştırmacıların işlerini nasıl yaptıklarına yönelik teşvikleri değiştirdi. Örneğin, büyük araştırma ekipleri daha yaygın hale geldi ve Wang ve meslektaşları, büyük ekiplerin yıkıcı değil artımlı bilim üretme olasılığının daha yüksek olduğunu keşfettiler.

Walsh, düşüş için bir açıklama bulmanın kolay olmayacağını söylüyor. 1945 ile 2010 arasında ezber bozan araştırmaların oranı önemli ölçüde düşse de, oldukça ezber bozan araştırmaların sayısı hemen hemen aynı kaldı.

Düşüş oranı da kafa karıştırıcıydı: CD endeksleri 1945’ten 1970’e dik bir şekilde, ardından 1990’ların sonlarından 2010’a kadar daha kademeli bir şekilde düşmüştü. “Ezber bozuculuğun azalmasıyla ilgili açıklamanız ne olursa olsun, bunun 2000’lerde dengelendiğini de anlamanız gerekir.”

Nature News. Max Kozlov. 4 Ocak 2023.

Makale: Park, M., Leahey, E. & Funk, R.J. (2023). Papers and patents are becoming less disruptive over time. Nature 613, 138–144.