Doğu Afrikalı Çobanlar 5.000 Yıl Önce Süt Tüketiyordu

Bir kase mısır gevreği yerken, muhtemelen, insanların ilk başta sütün tadını çıkarmaya nasıl başladığını düşünmüyorsunuz. Ancak, günümüzde Kenya ve Tanzanya olarak bilinen yerlerdeki tüketim alışkanlıklarını inceleyen ve insan evrimine ışık tutan çalışmaya göre, en az 5.000 yıl önce, hayvan sütü Doğu Afrikalı çobanlar için bir gereklilikti.

Florida Üniversitesi’nde antropoloji asistan profesörü Katherine M. Grillo, yayımlanan çalışma için, Washington Üniversitesi’nden Fiona Marshall ile bir araya geldi. Bristol Üniversitesi’nden Julie Dunne, Grillo ile birlikte, çalışmanın yazarlığını üstleniyor.

Doğu Afrika boyunca çanak çömlekleri gün yüzüne çıkarmak için yaptıkları kazılardan sonra ekip üyeleri, toprak kaplardaki organik lipit kalıntılarını analiz etti ve süt, et ve bitkilerin işlendiğinin kanıtlarını buldu.

“Bu, sütün ya da bitkilerin Doğu Afrika’daki antik çoban topluluklar tarafından işlendiğine dair sahip olduğumuz ilk doğrudan kanıt.” diyor Grillo.

(Prof. Dr. Hadi Özbal Röportajı: Türkiye’de Arkeometri ve Tarihöncesinde Süt Tüketimi)

“Antik kaplardaki süt kalıntıları; kemiklerin bize anlattığı, 5.000 ila 3.000 yıl önce Doğu Afrika’daki çobanların nasıl yaşadığına dair hikayeyi doğruluyor. Bu bölge, hala, sığır gütme faaliyetiyle ve Maasai ve Turkana’da olduğu gibi insanların tarihî yaşam tarzlarıyla ünlü.” diyor Marshall.

Ve şöyle devam ediyor: “Çoğu insan, yetişkinlik çağımızda süt içecek şekilde tasarlanmadığımız faktörünü göz önüne almıyor ki çoğu memeli bebeklik dönemi haricinde süt içmiyor. Fikrimizce, Afrikalı çobanlar arasından, geçirdikleri mutasyon sayesinde taze sütü sindirebilmeye başlayan insanlar, hayatta kalma konusunda daha başarılı oldu. Ancak bunun nasıl, nerede ve ne zaman meydana geldiği konusunda soru işaretleri mevcut. Bu konu çok önemli çünkü şu an, yetişkinliğe adım attıktan sonra, taze inek sütü içebiliyorsak, bunu genetiğimize borçluyuz.”

Bu çalışma gösteriyor ki ilk kez, Mara Serengeti’nin zengin vahşi yaşamında avlanmak yerine sığırlar konusunda uzmanlaşmış çobanlar, kesinlikle süt içiyordu.

“Çobanlığın dünya çapında bu kadar başarılı olmasının nedenlerinden biri de insanların, belirli alellerin varlığına bağlı olarak sütü sindirebilme becerisi sağlayan laktaz sürekliliği geliştirmesi.” diyor Grillo.

(Süt Tüketiminin En Eski Doğrudan Kanıtı Bulundu)

Özellikle Doğu Afrika’da, dünyanın geri kalanından farklı olarak, laktaz sürekliliğini sağlayan karakteristik genetik bazlar bulunuyor. Genetikçiler, Doğu Afrika’da süt sindirebilme becerisinin yaklaşık 5.000 yıl önce evrimleştiğine inanıyor ancak arkeologlar, bu evrimin hangi arkeolojik bağlamda yer aldığı hakkında çok az bilgiye sahip.

Hayvancılıkla uğraşan toplulukların genellikle tarımı destekleyemeyen alanlarda geliştiği düşünüldüğünde, Afrika’da çobanlığın gelişiminin benzersiz olduğu söylenebilir.

Washington University in St. Louis. 14 Nisan 2020.

Makale: Grillo, K. M., Dunne, J., Marshall, F., Prendergast, M. E., Casanova, E., Gidna, A. O., … & Gillard, T. (2020). Molecular and isotopic evidence for milk, meat, and plants in prehistoric eastern African herder food systems. Proceedings of the National Academy of Sciences, 117(18), 9793-9799.