DNA, Napolyon’un Ordusunu Öldüren Salgına Şüphe Düşürdü

1812’de Napolyon ve ordusu, azalan erzak ve direniş yüzünden Rusya’dan geri çekilirken, başlarına daha kötüsünün geleceğini bilmiyordu.

Napolyon ve çok uluslu askerlerden oluşan lejyonu, 1812 yılında erzakların tükenmesi ve şiddetli Rus direnişi karşısında Rusya’dan çekilirken, başlarına geleceklerin henüz en kötüsü olmadığının farkında değillerdi.

Rusya’dan çekilme sırasında, 600.000 kişilik ordunun en az yarısı kışın aşırı soğuğu, açlık ve hastalık yüzünden kırıldı. Henüz hakemli değerlendirmeden geçmemiş yeni bir çalışma ise, güçsüz düşmüş askerleri kırıp geçiren hangi patojenlerin işin içinde olduğunu ortaya koyuyor.

Dönemin hekimleri ateş, baş ağrısı ve deri döküntüleriyle seyreden tifüsü belgelemişti. Ancak Paris Cité Üniversitesi’nden mikrobiyolog Rémi Barbieri ve meslektaşları, bu hastalıktan sorumlu olması gereken Rickettsia prowazekii bakterisine dair hiçbir iz bulamadı.

(İlgili: Napolyon’un Mısır’daki Yenilgisi, Tarih için Bir Zaferdi)

Bunun yerine, 13 askerin dişlerinden çıkarılıp analiz edilen antik DNA’da, Salmonella enterica’nın bir türünün neden olduğu paratifo ve vücut bitleriyle bulaşan Borrelia recurrentis bakterisinin yol açtığı tekrarlayan ateş izleri bulundu.

Araştırmacılar, “Mutlaka ölümcül olmasa da, bit kaynaklı tekrarlayan ateş zaten tükenmiş bir bireyi ciddi şekilde zayıflatabilirdi” diye açıklıyor.

Barbieri ve ekibi, tifüse dair iz bulamamış olmalarının bu hastalığın Napolyon’un ünlü asker kaybına katkı yapmadığı anlamına gelmediğini, zira sadece 13 kişiden örnek alındığını vurguluyor. 2001’de Litvanya’nın Vilnius kentinde bulunan toplu mezarlarda 3.000’den fazla asker gömülü durumda.

Diğer araştırmacılar, dönemin belgelenmiş semptomlarına bakıldığında tifüsün de bu tabloya uyduğunu belirtiyor.

Pek çok asker üniformalarıyla ve atlarıyla birlikte gömülmüştü. Silahların yokluğu, bu insanların savaşta değil hastalıktan öldüğünü gösteriyor, diye açıklıyor Barbieri ve ekibi.

“Napolyon ordusunu Rusya’dan çekiliş sırasında etkileyen salgın hastalıkların tüm yelpazesini anlamak için çok daha fazla örneğin analizi gerekli olacak” diye yazıyor araştırmacılar.

“Sonuçlarımız ışığında, bu askerlerin ölümüne yol açan makul senaryo; yorgunluk, soğuk ve paratifo ile bit kaynaklı tekrarlayan ateş dahil birkaç hastalığın birleşimi.”

Science Alert. 5 Ağustos 2025.

Makale: Barbieri, R., Fumey, J., Kabral, H., Scheib, C. L., Signoli, M., Costedoat, C., & Rascovan, N. (2025). Paratyphoid Fever and Relapsing Fever in 1812 Napoleon’s Devastated Army. bioRxiv, 2025-07.