Evcil Kediler, İnsanlarla Yaşayan İlk Kedigiller Değildi

Evcil kedilerin gelmesinden 3.500 yıldan uzun bir süre önce, insanlar Çin’deki yerleşim yerlerinde leopar kedileriyle birlikte yaşıyordu.

Prof. Luo Shujin liderliğindeki bir araştırma ekibi, Çin’de kedilerin tarihine dair şaşırtıcı bir bölümü ortaya çıkardı. 5.000 yılı aşkın bir süreye yayılan kedi kalıntılarının antik DNA dizilemesi sayesinde ekip, Çin’deki erken tarım topluluklarıyla birlikte yaşayan hayvanların evcil kedi değil, yerel leopar kedisi olduğunu keşfetti.

Evcil kediler çok daha sonra, Tang hanedanı döneminde Çin’e ulaştı ve muhtemelen İpek Yolu’yla bağlantılı Avrasya ticaret güzergâhları üzerinden getirildi. Cell Genomics’te yayımlanan bu bulgular, evcil kedilerin Çin’de ne zaman ve nasıl ortaya çıktığına dair uzun süredir tartışılan bir soruya açıklık getiriyor.
Genetik keşifler kedi tarihini yeniden şekillendiriyor

Evcil kediler, Yakın Doğu kökenli Afrika yaban kedilerinden (Felis lybica) türemişti. Ancak Çin’e ne zaman geldikleri uzun süre belirsiz kaldı. Neolitik ve daha sonraki dönemlere ait alanlarda bulunan küçük kedi kemikleri, uzun yıllar erken evcil kediler olarak varsayılmıştı.

(İlgili: Evcil Kediler 2.000 Yıl Önce Kuzey Afrika’dan Yayılmış Olabilir)

Yeni çalışma ise 14 arkeolojik alandan çıkarılan 22 antik kediye ait mitokondriyal ve nükleer DNA’yı analiz ederek Yangshao kültüründen (yaklaşık 5.400 yıl önce) 20. yüzyıla uzanan bir dönemi kapsıyor.

Bu çalışma, Doğu Asya’daki insan-hayvan ilişkilerine dair anlayışımızı yeniden şekillendiriyor. Bulgular, 3.500 yılı aşkın bir süre boyunca erken tarım topluluklarının yakınında yaşayan kedilerin evcilleştirilmiş değil, yerleşim çevresinde kemirgen avlayarak insan toplulukları etrafında gelişen yabanıl leopar kedileri olduğunu gösteriyor.

Araştırma ayrıca, özellikle İpek Yolu gibi küresel etkileşim ağlarının yalnızca mal ve fikirleri değil, hayvan türlerini de yaymada rol oynadığını vurguluyor. Evcil kedilerin Tang hanedanı döneminde ortaya çıkışı, Avrasya genelindeki daha geniş kültürel ve biyolojik etkileşimleri yansıtıyor.

Evcil kedilerin gelişinin izini sürmek

Genetik kanıtlar, MS 220’den önce insan yerleşimleri yakınındaki tüm kedi kalıntılarının evcil kedi değil, leopar kedilerine ait olduğunu gösteriyor. Bu kediler Geç Neolitik’ten Doğu Han’ın sonuna kadar yerleşimler çevresinde yaşadı ve tarımsal alanların etrafındaki bol avdan faydalandı. Evcil kediler ise ancak Tang hanedanı döneminde görülmeye başladı.

Evcil kediye ait en erken doğrulanmış kalıntılar, Shaanxi’deki Tongwan Şehri alanından MS 706–883’e tarihleniyor ve Yakın Doğu kökenli Afrika yaban kedileriyle bağlantılı anne soylarını gösteriyor. Genom yeniden yapılandırması, bu Tang dönemi kedisinin kısa tüylü olduğunu ve muhtemelen beyaz ya da beyaz benekli bir renge sahip bulunduğunu düşündürüyor. Kazakistan’daki çağdaş kedilerde tespit edilen aynı genetik imzalar ise evcil kedilerin İpek Yolu ticaret rotaları üzerinden Çin’e yayıldığını doğruluyor.

Çalışma, Çin’de kedilere ilişkin ilk ayrıntılı genetik zaman çizelgesini sunarak evcil türlerin nasıl yayıldığını ve insan topluluklarına nasıl entegre olduğunu gösteriyor. İpek Yolu’nun hayvan taşınmasındaki rolünü vurguluyor ve insanlar ile yaban hayatı arasındaki uzun vadeli etkileşime dair önemli ipuçları sağlıyor.

Peking University. 5 Aralık 2025.

Makale: Han, Y., Hu, S., Liu, K., Xu, X., Li, Z., Doherty, S., … & Luo, S. J. (2025). The late arrival of domestic cats in China via the Silk Road after 3,500 years of human-leopard cat commensalism. Cell Genomics.