Güney Amerika’daki Bu Topluluk İz Bırakmadan Kaybolmuş

Yaklaşık 6.000 yıl önce Güney Amerika’ya gizemli bir i̇nsan topluluğu girdi – sonra hiçbir i̇z bırakmadan kayboldu.

Yeni bir araştırmaya göre, Güney Amerika’ya ilk ayak basan insanlar, daha sonra hiçbir iz bırakmadan ortadan kaybolan, daha önce bilinmeyen bir avcı-toplayıcı gruba aitti. Yaklaşık 6.000 yıl önce Orta Amerika’dan Kuzey Kolombiya’ya kara köprüsünü geçerek ulaşan bu gizemli topluluk, son iki bin yıl içinde yaşamış olan hiçbir Güney Amerika topluluğuyla genetik olarak ilişkili değil.

“Orijinal bir popülasyonun genetik izlerinin tamamen yok olması alışılmadık bir durum, özellikle de Güney Amerika’da” diyor, bu kayıp kültürle ilgili yeni çalışmanın ortak yazarı Andrea Casas-Vargas.

Araştırmacılar, 6.000 ila 500 yıl öncesine tarihlenen Bogotá platosundan 21 eski bireyin DNA’sını analiz ederek, bu İspanyol öncesi grubun, Checua adlı yüksek rakımlı bir bölgede yaşadığını tespit etti.

(İlgili: İnsanlar Güney Amerika’nın Güneyine 14.500 Yıl Önce Ulaşmış)

“Sonuçlarımız, Checua bireylerinin Güney Amerika’ya ilk defa yayılıp çok hızlı bir şekilde farklılaşan topluluktan türediğini gösteriyor” diyor çalışmanın ilk yazarı Kim-Louise Krettek.

Bu grubun, Kuzey Amerika’daki Clovis ya da California Kanal Adaları kültürleri gibi atalara dayanan topluluklarla ilişkili olmadığını teyit eden araştırmacılar, 6.000 yıllık bu kalıntıların, Orta Amerika’dan Güney Amerika’ya ilk insan geçişlerini gerçekleştiren Güney Yerlisi bir soy hattına ait olduğu sonucuna vardı.

Ancak bu kadim topluluğun genetik izlerine, 2.000 yıldan daha genç hiçbir genomda rastlanmadı ve günümüzdeki hiçbir Yerli toplulukta bulunamıyor. “Kolombiya yüksek düzlüklerindeki bu ilk avcı-toplayıcıların torunlarını bulamadık — genler aktarılmamış” diyor Krettek. “Bu da Bogotá çevresindeki bölgede nüfusun tamamen değiştiği anlamına geliyor.”

Bu eski topluluğun tam olarak nasıl yok olduğu bilinmiyor, ancak yok oluşları yaklaşık 3.000 yıl önce ortaya çıkan Herrera seramik kompleksi adı verilen yeni bir çanak çömlek türünün gelişimiyle aynı döneme denk geliyor. Yeni keşfedilen avcı-toplayıcılardan farklı olarak, Herrera ile ilişkili grupların tarım yaptığı — özellikle mısır yetiştirdiği — ve daha sonra Muisca olarak bilinen yeni bir kültürü ortaya çıkardıkları düşünülüyor.

Herrera ve Muisca popülasyonları ile günümüz Yerli Güney Amerikalıları arasındaki genetik ve kültürel süreklilik iyi belgelenmiş durumda. Örneğin, bu kültürlerin kıtaya kazandırdığı çeşitli Chibcha dilleri, bugün hâlâ Kuzey Kolombiya’nın bazı bölgelerinde konuşuluyor.

Dolayısıyla bu yeni araştırmanın ortaya koyduğu şey, mısır tarımı ve çanak çömlek üretiminin Güney Amerika’ya yayılmasının kültürel aktarım yoluyla değil, nüfus değişimiyle gerçekleştiği yönünde. Başka bir deyişle, Güney Amerika’ya ikinci göç dalgası, bölgenin önceki sakinlerini asimile etmek yerine tamamen yerlerini almış olabilir.

IFL Science. 2 Haziran 2025.

Makale: Krettek, K. L., Casas-Vargas, A., Mas-Sandoval, A., Alvis, L. A., Reiter, E., Madero, J. M., … & Posth, C. (2025). A 6000-year-long genomic transect from the Bogotá Altiplano reveals multiple genetic shifts in the demographic history of Colombia. Science Advances, 11(22), eads6284.