Daha Zeki Köpeklerin Daha Küçük Beyinleri Var

Köpek cinslerinin beyin boyutları ile ilgili bir çalışma, daha büyük beynin her zaman daha zeki köpek anlamına gelmediğini ortaya koydu.

Yeni araştırmaya göre, vücut boyutlarına oranla daha büyük beyinlere sahip köpekler mutlaka daha zeki değil. 

Biology Letters dergisinde yayımlanan araştırma, eğitim köpeklerinin diğer ırklara kıyasla daha karmaşık yeteneklere sahip olabilseler de beyinde daha kompakt bir alanda organize olduklarını öne sürüyor. Bu durum, vahşi memelilerde görülen evrimsel geçmişten farklılık gösteriyor; çünkü genellikle beyin boyutu vücuda oranla büyüdükçe bilişsel yetenekler de daha karmaşık hale geliyor.

“Diğer türlerde beyin boyutu yüksek bilişsel yeteneklerle ilişkilendirilirken, burada tam tersini görüyoruz” diyor çalışmanın baş yazarı ve Fransa’daki Montpellier Evrim Bilimleri Enstitüsü’nde evrimsel biyolog olan Ana Balcarcel.

Araştırmacılar, İsviçre’nin Bern Doğa Tarihi Müzesi’nde bulunan 1.682 yetişkin köpek kafatasını inceleyerek 172 farklı cinsin beyin boyutlarını vücut boyutlarına oranla karşılaştırdı. Araştırmacılar köpeklerin “göreceli endokranial hacmini”, yani beyin boyutlarının vücut boyutlarına göre oranını hesapladılar. Ayrıca davranışsal özellikleri değerlendiren standart bir araç olan Canine Behavioral Assessment and Research Questionnaire (Köpek Davranış Değerlendirme ve Araştırma Anketi) kullanılarak eğitilebilirlik, ilgi isteme, saldırganlık gibi 14 davranış özelliği analiz edildi.

(İlgili: Köpeklerin Sadece Görünüşünü Değil, Beyinlerini de Değiştirdik)

Araştırma, “çalışma” köpeklerinin — örneğin karmaşık beceriler sergilemek için yetiştirilen Sibirya kurdu gibi cinslerin — vücut boyutlarına oranla en küçük beyinlere sahip olduğunu ortaya koydu. Buna karşılık, yalnızca ev hayvanı olarak yetiştirilen Chihuahua gibi “arkadaş” cinsleri, vücut boyutlarına göre en büyük beyinlere sahipti.

Eğitilebilirliği yüksek olan köpek cinslerinin (Sibirya kurtları, Pireneler Çoban Köpeği, Rottweiler gibi eğitim köpekleri) nispi beyin boyutları daha küçüktü. Bu cinsler genellikle arama-kurtarma, rehberlik ve polislik gibi insanlara yardım rolleri üstlenir. Daha önceki araştırmalar, bu cinslerin daha iyi kısa süreli hafızaya ve davranışsal kontrol yeteneklerine sahip olduğunu göstermişti. Balcarcel, büyük köpeklerin beyin dokularının daha küçük köpeklerden farklı bir yapıya sahip olduğunu söylüyor.

Balcarcel, daha büyük beyinlerin genellikle daha iyi hayatta kalma şansı, daha iyi karar verme ve daha yüksek bilgi işleme kapasitesiyle ilişkilendirildiğini belirtiyor. Bu nedenle yeni çalışmanın bulguları şaşırtıcı.

Balcarcel, “Ancak, bu köpekler doğal bir çevrede bulunmuyor. Onlar, yapay seçilimin bir sonucu… İnsan eliyle yönlendirilmiş bir evrim sürecinin ürünleri” diyor.

Araştırma ayrıca, daha büyük nispi beyin boyutuna sahip cinslerin — genellikle Chihuahua, Pomeranian ve Yorkshire Terrier gibi küçük köpekler — daha fazla korku, saldırganlık, ayrılma anksiyetesi ve ilgi arama davranışları gösterdiğini ortaya koydu. Balcarcel, bu cinslerin esas olarak insan arkadaşlığı için yetiştirildiğini ve bu nedenle sevgi ve ilgi arama gibi özelliklerin üreme yoluyla seçilip aktarıldığını belirtiyor. “Korku ve saldırganlık, daha eğitilebilir olacak şekilde yetiştirilen eğitim köpekleri için olduğu kadar bu türler için dezavantajlı olmayabilir.”

Balcarcel, “Beyinleri gerçekten değiştirdiğimizi söyleyebiliriz – sadece farklı köpeklerin vücut boyutlarını ve oranlarını değil, aynı zamanda beyinlerini de önemli ölçüde değiştirmiş gibi görünüyoruz” diyor.

Ekip, daha sonra farklı cinslerin beyin yapıları ve işlevlerini daha ayrıntılı incelemeyi planlıyor. Özellikle neokorteksin şekil farklılıklarının incelenmesi, farklı köpek türleri için hangi duyuların ve işlevlerin önemli olduğunu ortaya çıkarabilir.

Köpeklerde beyin yapısını incelemek, evrim ve evcilleştirme süreçleriyle ilgili sorulara da yanıt sağlayabilir. Evcil köpeklerin (Canis lupus familiaris) beyinleri, vücut boyutlarına oranla vahşi gri kurtların (Canis lupus) beyinlerinden yaklaşık yüzde 20 daha küçük. Ancak evcil köpekler, vahşi gri kurtlara kıyasla insanlarla iş birliği yapma gibi karmaşık sosyal beceriler için daha fazla uzmanlaşmış; örneğin, insanların bakış yönünü takip etme ve işaret hareketlerini anlama gibi.

Balcarcel, köpek sahiplerine şu hatırlatmayı yapıyor: Köpeğinizin beyin-vücut oranı ne olursa olsun, bu bulgular köpeğinizin zekasını doğrudan yansıtmaz. Balcarcel, “Köpekler farklı bilişsel yetenekler için yetiştirildi” diyor. “Dolayısıyla, köpeğiniz daha küçük beyinli gruba girse bile, kendine özgü ve özel bir şekilde uzmanlaştı.”

Live Science. 15 Kasım 2024.

Makale: Ana M. Balcarcel et al. 2024. Breed function and behaviour correlate with endocranial volume in domestic dogs. Biology Letters.