Kırgızistan’da Dev Kaş Kemerine Sahip T. rex Akrabası Keşfedildi

Yeni keşfedilen Alpkarakush kyrgyzicus fosilleri, Kırgızistan’da türünün ilk örneği ve Jura döneminde yırtıcı dinozorların yavrularına baktığını gösteriyor.

Araştırmacılar, Kırgızistan’da şimdiye kadar keşfedilen ilk dev yırtıcı dinozoru ortaya çıkardı—Tyrannosaurus rex’in uzak bir akrabası. Fosilleşmiş kemikler, muhtemelen biri ebeveyn diğeri yavru olan iki farklı bireye ait.

Ebeveyn olma ihtimali olan dinozor yaklaşık 8 metre uzunluğa ve 1.250 kilogramın üzerinde ağırlığa sahipti; üstelik henüz tam büyümemişti. Yavru olduğu düşünülen diğer birey ise yaklaşık %15 ila %20 daha küçüktü.

Araştırmacılar, dinozora Kırgız kültüründeki “Manas” destanında yer alan “Alpkarakush” adlı dev mitolojik kuştan esinlenerek Alpkarakush kyrgyzicus adını verdi. Çalışma, Zoological Journal of the Linnean Society’de yayımlandı.

(İlgili: Fas’ta Hançer Biçimli Dişleri Olan Deniz Sürüngeni Keşfedildi)

A. kyrgyzicus, T. rex’in ailesini de kapsayan ve nihayetinde modern kuşlara evrimleşen büyük etçil dinozor grubu theropodların bir alt grubu olan karnosaur ailesine aitti. Araştırmacılar, bu yeni karnosaurun, Asya ve Avrupa’da Jura döneminde (201 milyon ila 145 milyon yıl önce) yaşamış Metriacanthosauridae ailesine dahil olduğunu keşfetti. Ancak bu, Çin’in batısında Orta Asya’da bulunan ilk Jura dönemi theropodu oldu.

Almanya’daki Bavyera Eyalet Paleontoloji ve Jeoloji Koleksiyonu’nda küratör olan çalışmanın baş yazarı Oliver Rauhut, “Alpkarakush’un metriacanthosauridlerle bağlantılı olması çok şaşırtıcı olmasa da bu keşif, Jura dönemi theropodlarına dair büyük bir bilgi boşluğunu kapatıyor. Bu keşif, bu canlıların evrimi ve biyocoğrafyası hakkında önemli yeni içgörüler sunuyor” diyor.

Rauhut ve ekibi, Kırgızistan’ın batısında Taşkımır yakınlarındaki dağlık çöl bölgesinde dinozor fosillerini kazmaya başladılar. A. kyrgyzicus fosillerine ilk olarak 2006’da rastladılar; ancak kemikler dik bir yamacın derinlerine gömülüydü, bu yüzden fosillerin tamamını çıkarabilmek için 2006 ile 2023 yılları arasında birkaç kez daha kazı yapmaları gerekti.

Daha büyük olan örnek daha iyi korunmuş durumdaydı ve neredeyse tam olan arka bacakların yanı sıra kafatası kemikleri ve omurları da içeriyordu. Bu fosiller, A. kyrgyzicus’un, göz çukurunun üzerindeki kemikte çıkıntılı bir “kaş” gibi çeşitli benzersiz özelliklere sahip olduğunu ortaya koydu.

Araştırmacılar, dinozorların yaşını belirlemek için kemiklerin iç yapıları ve ağaç halkalarına benzer büyüme halkaları gibi özellikleri incelediler. Fosillerin muhtemelen en az 17 yaşında bir genç yetişkin ve oldukça daha küçük bir yavruya ait olduğunu düşündüler. Bu iki dinozorun yakın mesafede bulunması, yavrunun ebeveynin yanında seyahat ettiğini düşündürdü.

Araştırmacılar, dinozorların öldüklerinde kaç yaşında olduklarını belirlemek için kemiklerin iç yapılarını ve ağaçlarda bulunanlara benzer büyüme halkaları gibi özelliklerini incelediler. Fosillerin muhtemelen en az 17 yaşında bir genç yetişkine ve çok daha genç bir yavruya ait olduğu sonucuna vardılar. İki dinozorun yakın mesafede bulunması, yavrunun ebeveynin yanında yürüdüğünü düşündürdü.

Yazarlar çalışmada, “Bu ilişki, Alpkarakush yavrularının en azından genç yetişkinlik aşamasına kadar yetişkinlerle birlikte seyahat ettiğini gösteriyor” diye belirtiyorlar.

Bilim insanlarının Orta Asya’daki Jura dönemi theropodları hakkında öğrenecekleri daha çok şey var. Çalışmanın yazarları, tüm kemiklerin 3B modellerini paylaşarak diğer araştırmacıları A. kyrgyzicus fosillerini incelemeye teşvik ediyor.

Almanya’daki Bamberg Doğa Tarihi Müzesi Müdürü ve çalışmanın ortak yazarı Oliver Wings, “Bu modeller artık çevrimiçi olarak erişilebilir durumda ve dünya çapındaki araştırmacıların takip çalışmaları yürütmelerine ve 3B baskı almalarına olanak tanıyor,” diye belirtiyor.

Live Science. 29 Ağustos 2024.

Makale: Rauhut, O. W., Bakirov, A. A., Wings, O., Fernandes, A. E., & Hübner, T. R. (2024). A new theropod dinosaur from the Callovian Balabansai Formation of Kyrgyzstan. Zoological Journal of the Linnean Society, 201(4), zlae090.