Avrupa’da Bilinen En Eski Savaş, 5.000 Yıl Önce Gerçekleşmiş

Yüzlerce insan kalıntısı, Neolitik insanlar arasında güçlü devletlerin oluşmasından çok önce uzun süren bir çatışmaya işaret ediyor.

Taş Devri insanları, sanıldığından çok daha önce, yani 5.000 yıl önce Avrupa’da küçük çaplı savaşlar veriyordu. Çatışmalar bölgede güçlü devletler oluşmadan çok önce yaşandı.

Kanıtlar, kuzey İspanya’daki bir mezarlıkta bulunan yüzlerce insan kalıntısının yeniden analizinden ortaya çıktı. Kemikler ağırlıklı olarak erkeklere ait ve çoğunda bıçaklanma ve künt kuvvet travması sonucu oluşan yaralanmalara dair kanıtlar var; bu da onların bir savaşçı sınıfına ait olduklarını gösteriyor.

Oxford Üniversitesi’nden Rick Schulting, “Bulgular, bir topluluk içinde çatışma olamayacak kadar büyük. Çatışmanın büyüklüğü, yalnızca kişilerarası çatışmalardan ziyade, erken savaşa işaret ediyor.” diyor.

Söz konusu alan, kuzey İspanya’daki bir vadideki bir kaya sığınağı olan San Juan ante Portam Latinam adlı bir arkeolojik alan. Burası, 1985 yılında bir buldozerin yolu genişletirken insan kalıntılarını ortaya çıkarması sonucu tesadüfen bulundu. Kemiklerin radyokarbon tarihlemesi, bunların Avrupa Neolitik döneminde MÖ 3.380 ile 3.000 yılları arasında yerleştirildiğini gösteriyor.

(İlgili: İspanya’da, Katliamda Öldürülen Neolitik Göçmenler Bulundu)

San Juan ante Portam Latinam yaklaşık 20 metrekarelik bir alana sahip. Araştırmacılar bu küçük alanda yoğun şekilde istiflenmiş insan kemikleri buldular. Bunlar arasında 90 bütün iskelet, 200’den fazla kısmi iskelet ve görünüşte izole kalmış binlerce kemik yer alıyor. Ayrıca bıçaklar, ok uçları ve baltalar gibi birçok taş silah da var.

Kemiklerin birçoğunda yaralanma izleri var ve hepsi bir arada atıldığı için bölge başlangıçta bir katliamın kalıntıları olarak yorumlandı.

Schulting ve meslektaşları kalıntıları sistematik olarak yeniden analiz etti. San Juan ante Portam Latinam’ın muhtemelen tek bir katliamı temsil etmediğini, daha ziyade çoğunlukla genç erkekler tarafından yürütülen sürekli çatışmanın, diğer bir deyişle savaşın kanıtını temsil ettiğini söylüyorlar.

Ekip, San Juan ante Portam Latinam’da en az 338 kişinin defnedildiği sonucuna vardı. Bunlardan en az yüzde 23’ünde gözle görülür yaralanmalar var. Bu oran, tarih öncesi dönemde görülen en yüksek şiddet içeren yaralanma oranlarından biri.

Yaralar arasında 65 iyileşmemiş yaralanma ve 89 iyileşmiş yaralanma yer alıyor; bu da çatışmanın uzun sürdüğünü gösteriyor. Yaralanmaların büyük bir kısmı balta, sopa veya fırlatılan taşların yol açabileceği künt kuvvet travmalarına atfedilebilir.

Kalıntılarda, gelişigüzel bir katliamda beklenenden daha fazla erkek, özellikle de genç erkekler bulunuyor. Cinsiyeti tahmin edilebilen 153 kişiden yüzde 70’i erkekti. Bu erkeklerin yaklaşık yüzde 45’inde gözle görülür yaralanmalar bulunurken, kadınlarda bu oran neredeyse yüzde 24’tü. Ayrıca sınıflandırılabilecek kalıntılar arasında iyileşmeyen yaralanmaların yüzde 97,6’sı erkeklerde bulundu.

Schulting ve meslektaşları bunun, birçok toplumda görülen, erkek ağırlıklı bir savaşçı sınıfının varlığına işaret ettiğini öne sürüyor.

Edinburgh Üniversitesi’nden Linda Fibiger, “‘Savaş’ kelimesi çok yüklü bir terim. Ancak gözlemlenen çatışmalar kriterlerin çoğunu karşılıyor. Bunun geniş ölçekte meydana gelen bir şey olduğuna şüphe yok ve muhtemelen grup içi değil, gruplar arası bir olaydı.” diyor.

Çatışmaların neden yaşandığını kesin olarak bilemiyoruz ancak Schulting bazı ipuçlarının olduğunu söylüyor. Vadinin dibinde yaşayanlar ile yakındaki tepelerde yaşayanların çok farklı beslenme alışkanlıklarına sahip oldukları ve farklı cenaze törenleri uyguladıkları görülüyor. “Bu bize farklı siyasi toplulukların, farklı sosyal toplulukların birbirine oldukça yakın yaşadığı hissini veriyor.”

Araştırmacılar ayrıca yetersiz beslenme ve diğer kötü sağlık göstergelerine dair kanıtlar da buldular. Bu stresli bir dönem olabilir.

Bournemouth Üniversitesi’nden Martin Smith, “Bu makale, muhtemelen artan eşitsizlik ve toplum yapısındaki değişikliklerle bağlantılı olan, önemli bir stres dönemi olarak erken Neolitik döneme dair ortaya çıkan tabloya katkıda bulunuyor.” diyor.

New Scientist. 2 Kasım 2023.

Makale: Fernández-Crespo, T., Ordoño, J., Etxeberria, F. et al. (2023). Large-scale violence in Late Neolithic Western Europe based on expanded skeletal evidence from San Juan ante Portam Latinam. Sci Rep 13, 17103.