Neandertaller, İspanya’nın Kuzeyinde Uzun Süre Yaşamış

Neandertaller İspanya’nın Gipuzkoa bölgesinde, daha önce düşünülenden çok daha geç dönemlere kadar yaşamış.

İspanya’daki Lezetxiki Mağarası’nda bulunan diş kalıntıları üzerinde yapılan yeni bir analiz, bunların Neandertal bireylere ait olduğunu doğruluyor. American Journal of Biological Anthropology dergisinde yayımlanan çalışma, Neandertallerin İber Yarımadası’nın kuzeyindeki geç dönem varlığını doğruluyor.

Bordeaux Üniversitesi araştırmacısı Diego López-Onaindia tarafından koordine edilen araştırmaya Hayvan Biyolojisi, Bitki Biyolojisi ve Ekoloji Bölümü araştırmacısı ve Biyolojik Antropoloji Araştırma Grubu üyesi Eulàlia Subirà da katıldı.

Lezetxiki alanı (Arrasate, Gipuzkoa), kısmen sökülmüş birkaç oyuk içeren bir karstik kompleksin ortasında yer alıyor. Her ne kadar 1927 yılında keşfedilmiş olsa da, sistematik kazılar, neredeyse otuz yıl sonrasında başlayabildi. Alan, özellikle İber Yarımadası’nın kuzeyinde, içerdiği tarih öncesi bilgiler açısından en önemli alanlardan biri olarak kabul ediliyor.

(İlgili: Sabahçılar, Neandertallerin Vücut Saatini Miras Almış Olabilir)

Lezetxiki alanında, Alt, Orta ve Üst Paleolitik Çağ’a karşılık gelen tabakalarla tarih öncesinin neredeyse tüm kültürel evreleri stratigrafik diziliminde temsil ediliyor ve alanda farklı insan gruplarına ait kalıntılar bulundu.

Farklı dönemlerdeki iskanların bu şekilde art arda gelmesi, özellikle geçiş dönemlerinin incelenmesinde araştırmacılar için son derece önemli. Bu durum, keşfedilen taş aletlerin Mousterian olarak bilinen bir kültürel döneme, yani Neandertallere karşılık gelen döneme tarihlendiği alanın 3. Tabakası için de geçerli.

Ancak aynı zamanda, aynı seviyede Aurignacian kültürüne, yani Homo sapiens’e karşılık gelen bir döneme ait tipik aletler de bulundu. Mousterian ve Aurignacian arasındaki bu geçiş dönemi, Neandertallerin yerini anatomik olarak modern insanların aldığı zaman dilimi olduğu için, alanın en önemli yönlerinden biri.

3. Tabaka’nın radyokarbon tarihlemesi, arkeologların kazılar sırasında tespit edilen iki alt tabakanın kronolojik önemini belirlemelerini mümkün kıldı: biri 39.500 ila 32.600 yıl öncesine tarihlenen Aurignacian kültürüne, diğeri ise en az 46.500 yıl öncesine tarihlenen Mousterian kültürüne aitti. Ayrıca, bu tabakadan çıkarılan taş aletler ilk başta tamamen Mousterian olarak kabul edildi, ancak daha sonraki çalışmalarda Aurignacian olarak sınıflandırıldı.

Bu tabakada bulunan malzemenin kronolojik ve tipolojik olarak yeniden tanımlanması, yeni bilgilerin Neandertallerin taksonomik atamalarına şüphe düşürdüğü göz önüne alındığında, diş kalıntılarının yeniden incelenmesini gerekli oldu.

J. M. Barandiarán tarafından yürütülen kazılarda bulunan ve 1966 yılında keşfedilen bir üst azı dişi ve bir alt küçük azı dişi, aralarında mikrobilgisayarlı tomografi taramalarından diş dokusu analizi ve geometrik morfometrinin de bulunduğu yeni teknik ve yöntemlerin uygulanmasıyla yeni bir paleoantropolojik analize tabi tutuldu.

Elde edilen sonuçlar, Orta Pleistosen fosil kayıtlarındaki bilinen diğer örneklerle, hem Neandertallerle hem de Üst Paleolitik Çağ’daki modern insanlarla ve Neolitik Çağ’daki modern insanlarla karşılaştırıldı. Sonuçlar açıktı, elde edilen tüm göstergeler kalıntıların Neandertalere ait olduğunu gösterdi.

Dolayısıyla Lezetxiki alanındaki diş kalıntıları, Batı Pireneler bölgesinden şimdiye kadar çıkarılan yetişkin Neandertallere ait tek kalıntılar oldu.

Lezetxiki tabakalarının radyometrik tarihlendirmesinden elde edilen yeni verilerle birlikte kalıntıların yeniden sınıflandırılması, Orta ve Üst Paleolitik arasındaki bu geçiş döneminde İber Yarımadası’nın kuzeyinde daha önce düşünülenden çok daha geç bir Neandertal varlığını doğruluyor.

University of Barcelona. 7 Şubat 2023.

Makale: López‐Onaindia, D., Lozano, M., Gómez‐Robles, A., Arrizabalaga, A., & Subirà, M. E. (2023). Neanderthal teeth from Lezetxiki (Arrasate, Iberian Peninsula): New insights and reassessment. American Journal of Biological Anthropology, 180(4), 745-760.