Roma Ne Zaman Düştü?

Pek çok tarihçi, Batı Roma İmparatorluğu’nun düşüşünün imparator Romulus Augustus’un tahttan çekilmesiyle gerçekleştiğini düşünüyor, ancak tüm tarihçiler aynı fikirde değil.

“Roma’nın Düşüşü” genellikle MS 5. yüzyılda Batı Roma İmparatorluğu’nun çöküşünü ifade ediyor. Ancak tarihçiler bu çöküşün kesin tarih ve nedenleri konusunda hemfikir değiller. Bununla birlikte bazı tarihçiler, Roma İmparatorluğu’nun yüzyıllar sonra Doğu’da yıkılana dek sürdüğünü iddia ediyor.

MS 100 civarında doruk noktasında olan Roma İmparatorluğu, kuzeybatıda modern Britanya, Fransa ve Almanya’nın büyük kısmından güneydoğuda Mısır, İsrail ve Ürdün’e ve günümüzde Fas ve İspanya olan yerden Romanya, Ermenistan ve Irak’a kadar uzanıyordu. Daha sonra imparatorlar, imparatorluğu daha yönetilebilir parçalara bölerek Batı ve Doğu Roma İmparatorluklarını ortaya çıkardı. Ancak MS 5. yüzyılın sonunda, Britanya’dan İtalya’ya kadar uzanan Batı Roma İmparatorluğu çökmüş ve yerini “barbar” krallıklardan oluşan yamalı bir yapıya bırakmıştı.

(İlgili: Konstantinopolis Ne Zaman İstanbul Oldu?)

Oxford Üniversitesi’nde tarihçi ve “The Fall of Rome and the End of Civilization” (Oxford University Press, 2006) kitabının yazarı Bryan Ward-Perkins’in belirttiğine göre, bir kısmı işgalcilerin eline geçti ve bir kısmı parçalandı, ancak bunun olayların göbeğindeki insanlar için ne gibi bir fark yarattığı tartışmalı.

Bazı tarihçiler 24 Ağustos 410’u Roma’nın düşüşünün belirleyici tarihi olarak kabul ediyorlar, çünkü bu tarihte, yaklaşık 800 yıl öncesinde erken Roma Cumhuriyeti sırasında Galyalılar tarafından istila edildiğinden beri ilk kez Roma şehri bir Vizigot ordusu tarafından yağmalanmıştı. Vizigotlar (Batı Gotları), 4. yüzyılda Hunların Doğu Avrupa’yı işgalinden kaçmıştı.

MS 378 yılında, Hadrianapolis Muharebesi’nde (günümüz Edirne) bir Roma ordusunu yendikten sonra, Vizigotlara kendilerini işgalcilerden korumaları için imparatorluğun kuzey sınırında toprak verilmişti. Ancak birkaç on yıl sonra yeniden imparatorluğu yağmalamaya başladılar; 408’de İtalya’yı işgal ettiler ve 410’da Roma’yı kuşatıp yağmaladılar.

O zamana dek, Roma İmparatorluğu’nun merkezi doğuda Konstantinopolis’ti ve hatta Batı Roma imparatorları bile Medialonum’da (günümüzde Milano) veya kuzey İtalya’daki Ravenna’da yaşıyordu. Ancak Roma “ebedi şehir” ve imparatorluğun kutsal kalbiydi, ve imparatorluk sakinlerinin çoğu bu yağmalama olayını şehrin sonu olarak gördü. Birleşik Krallık’taki Nottingham Üniversitesi’nde Roma arkeolojisi profesörü olan William Bowden’a göre, kültürel şok yankılanıyordu, ama pratikteki etkisi sınırlı görünüyordu.

Şehir yağmalarına gelince, kulağa çok da kötü gelmiyor: Birçok ünlü anıt ve yapıya dokunulmamıştı ve Vizigotlar Hristiyan oldukları için insanların kiliselere sığınmalarına izin veriyorlardı. Birkaç yıl sonra İtalya’dan çekildiler.

Romulus Augustus’un Tahttan İndirilmesi, MS 476

Bazı tarihçiler, Batı Roma İmparatorluğu’nun resmi sonunun onlarca yıl sonra, 4 Eylül 476’da, İtalya’nın ilk barbar kralı Odoacer’in genç imparator Romulus Augustus’u tahttan çekilmeye zorlamasıyla gerçekleştiğini düşünüyor.

Odoacer, Doğu Roma imparatoruna sadakatini ilan eden Cermen kökenli Romalı bir generaldi ve 16 yaşındaki genç imparatorun babasını savaşta yendikten sonra Romulus’u Ravenna’da esir almıştı. Ancak Romulus’u öldürmedi; genç yaşından dolayı düzenli ödeme verilerek akrabalarının yanına gönderildi. (Odoacer, İtalya’da yeni ve güçlü bir krallık kuran liderleri Büyük Teoderik komutasındaki işgalci bir Ostrogot (Doğu Got) ordusu tarafından öldürüldüğü 493 yılına kadar Ravenna’dan hüküm sürdü.)

King’s College London’da tarihçi ve “The Fall of the Roman Empire: A New History of Rome and the Barbarians” (Oxford University Press, 2007) kitabının yazarı Peter Heather’a göre, bu önemli bir andı. Odoacer, Roma Senatosu’ndan gelen heyetle birlikte Batı’nın imparatorluk kıyafetlerini Konstantinopolis’e geri göndermişti ve heyet, “Artık Batı’da bir imparatora gerek yok” demişti.

O zamana dek, Batı imparatorluğunun birçok bölgesi zaten fiilen bağımsız krallıklardı, ancak Heather’a göre eğer “sembolik bir an arıyorsanız, bu oldukça iyi bir andı”.

Doğu’daki İmparatorluk

Ancak MS 5. yüzyılda, imparatorluğun odak noktası doğuya, şimdi İstanbul olan Konstantinopolis’e kaydı. Bir zamanlar Yunan şehri Byzantion olan şehir, MS 330’da imparatorluk başkentini “Yeni Roma”sına devreden imparator Büyük Constantinus tarafından yeniden inşa edilmişti.

Heather, görüşünün, Roma İmparatorluğu’nun doğu yarısının hala Roma İmparatorluğu olduğu yönünde olduğunu ve büyük bir kopuştan ziyade bir tür değişim sürekliliği olduğunu belirtiyor.

Konstantinopolis 1453’te Türklerin hakimiyetine geçmesine rağmen, Heather, Roma’nın düşüşünü, Mısır’ı, Levant’ı ve Anadolu’nun bazı bölgelerini Doğu Roma İmparatorluğu’ndan alan ve 632’den 661’e kadar süren Arap istilalarında görüyor. Araplar, imparatorluğun hem gelirinin hem topraklarının yaklaşık dörtte üçünü almışlardı. Heather’a göre, imparatorluğu küresel bir güçten bölgesel bir güce indirgeyen Arap istilasından sonra Roma tamamen farklı bir mevcudiyete bürünmüştü. 

Live Science. 3 Şubat 2023.