Avcı-Toplayıcılar, Çömlek Yapımını Dört Bir Yana Yaydı

Avcı-toplayıcı alanlarındaki çömleklerin analizi, çömlek yapım tekniklerinin kısa bir süre içinde çok uzak mesafelere yayıldığını gösterdi.

Avcı-toplayıcıların yaşadığı alanlarda bulunan 1.200’den fazla çömleğin analizi, çanak çömlek yapım tekniklerinin sosyal geleneklerin aktarımı yoluyla kısa bir süre içinde çok uzak mesafelere yayıldığını ortaya koydu.

York Üniversitesi ve British Museum’dan araştırmacıları içeren ekip, Kuzey ve Doğu Avrupa’daki dokuz ülkede 156 avcı-toplayıcı bölgeden 1.226 çanak çömlek kalıntısını analiz etti.

Araştırmacılar, pişmiş toprak kapların üretimi ve dekorasyonu hakkındaki verilerle birlikte radyokarbon tarihlemesini ve kapların içinde bulunan yiyecek kalıntılarının analizini birleştirdiler.

(İlgili: İlk Çömlek Nerede Yapıldı? Japonya’da Avcı Toplayıcı Çömlekçilik)

Nature Human Behaviour dergisinde yayımlanan bulgular, çanak çömlek yapımının MÖ 5.900’den itibaren hızla batıya doğru yayıldığını ve 3.000 km’yi aşmasının yalnızca 300-400 yıl sürdüğünü öne sürüyor (tek bir nesilde 250 km’ye eşdeğer).

York Üniversitesi Arkeoloji Bölümü’nden Profesör Oliver Craig, “Yeni radyokarbon tarihlerinin yanı sıra çömleklerin tasarlanma ve dekore edilme biçimlerine ilişkin analizimiz, çanak çömlek bilgisinin bir kültürel aktarım süreci yoluyla yayıldığını gösteriyor.” diyor.

“Bununla, tarımın başlaması gibi insanlık tarihindeki diğer önemli değişikliklerde gördüğümüz gibi, insanların göçü veya genişleyen bir nüfustan ziyade yakınlarda yaşayan avcı-toplayıcı gruplar arasındaki fikir alışverişiyle yayılan faaliyeti kastediyoruz.”

“Çanak çömlek yapım yöntemlerinin bu kadar hızlı yayılması ve fikirlerin aktarılması oldukça şaşırtıcıdır. Spesifik bilgiler, evlilikler yoluyla veya toplanma merkezlerinde, belki de yılın belirli zamanlarında avcı-toplayıcı gruplarının bir araya geldiği belirli noktalarda paylaşılmış olabilir.”

Ekip, çömleklerde kalan organik malzeme izlerini inceleyerek, çömleklerin yemek pişirmek için kullanıldığını gösterdi, bu nedenle çömlek yapma fikirleri, ortak mutfak gelenekleri aracılığıyla yayılmış olabilir.

British Museum’dan Carl Heron, “Kapların çok çeşitli hayvanları, balıkları ve bitkileri pişirmek için kullanıldığına dair kanıtlar bulduk. Ve bu çeşitlilik, çanak çömlek yapımını sağlayan faktörlerin, daha önce öne sürüldüğü gibi, bitkileri zehirden arındırmak veya balıkları işlemek gibi belirli bir ihtiyaca yanıt vermediğini gösteriyor.” diyor.

“Ayrıca çanak çömlek kullanımının, üretim ve dekorasyon bilgileriyle birlikte aktarıldığını düşündüren desenler de bulduk. Bunlar, eserlerle birlikte hızla aktarılan mutfak gelenekleri olarak görülebilir.”

Dünyanın en eski çanak çömlek kapları Doğu Asya’dan geliyor ve çiftçiliğin gelişinden çok önce, Kuzey Avrupa’daki avcı-toplayıcı topluluklar tarafından alınmadan önce Sibirya üzerinden doğuya doğru hızla yayılmış olabilir.

University of York. 22 Aralık 2022.

Makale: Dolbunova, E., Lucquin, A., McLaughlin, T.R. et al. (2022). The transmission of pottery technology among prehistoric European hunter-gatherers. Nat Hum Behav.