Orta Çağ El Yazmalarının Yüzde 90’ı Günümüze Ulaşamadı

Üretilen literatürün hacmini anlamak için ekolojik istatistiksel modeller kullanan yeni bir tahmine göre, şövalyelik ve kahramanlık hikayelerini anlatan 10 Orta Çağ el yazmasından dokuzu zaman içinde kaybolmuş durumda.

Ekolojiden ödünç alınan istatistiksel bir yöntem, Kral Arthur ve diğer Batı Avrupa kahramanları hakkında orijinal olarak 40.600 kopya hikaye olduğunu, ancak yalnızca 3648’inin hayatta kaldığını gösteriyor.

Yeni araştırmalar, Yuvarlak Masa Şövalyeleri küresel ün kazanırken, Orta Çağ İngiliz kahramanlık veya şövalye hikayelerinin çoğunun kaybolduğunu gösteriyor.

Buna zıt olarak, İzlanda ve İrlanda’daki Orta Çağ hikayelerinin dörtte üçünden fazlası, ada “ekosistemlerinin” kültürün korunmasına yardımcı olduğunu düşündürerek, alışılmadık bir şekilde günümüze kadar gelmiş.

(İlgili: Orta Çağ El Yazmalarında Neden Katil Tavşanlar Var?)

Bulgular, Avrupa’nın farklı bölgelerinden gelen değerli eserlerin ve anlatıların kaybını ve hayatta kalmasını tahmin etmek için ekolojide kullanılan istatistiksel modelleri uygulayan Oxford uzmanlarını da içeren uluslararası bir araştırma ekibinden geliyor.

Bu ekolojik yaklaşım, geçmişteki araştırmaları tamamlayarak, kültürel mirasın kaybı konusunda yeni bir bakış açısı sunuyor. Bulgular, ana yazarları Mike Kestemont (Anvers Üniversitesi) ve Folgert Karsdorp (KNAW Meertens Enstitüsü) olan makale ile Science dergisinde yayımlandı.

Eski İskandinav filologu Dr. Katarzyna Anna Kapitan, “Ekolojiden ödünç alınan istatistiksel yöntemleri kullanarak, önceki bilgilere eklemeler yapabildik.” diyor.

“Şövalye ve kahramanlık anlatılarını koruyan Orta Çağ el yazmalarının yüzde 90’ından fazlasının kaybolduğunu tahmin ediyoruz. Bu, kabaca kitap tarihçilerinin farklı yaklaşımlar kullanarak tahmin ettikleri kayıp ölçeğine karşılık geliyor. Ayrıca, Orta Çağ’dan kalma şövalyelik ve kahramanlık eserlerinin yaklaşık yüzde 32’sinin yüzyıllar boyunca kaybolduğunu tahmin edebildik.”

Ekip, Kral Arthur hakkındaki hikâyeler veya ejderha avcısı Sigurd veya “Vikingler” TV dizisinden daha geniş izleyiciler tarafından bilinen efsanevi hükümdar Ragnar lóðbrok hakkındaki kahramanca efsaneler gibi Orta Çağ Avrupa’sından gelen anlatıların kaybını ölçmek için ekolojiden “görünmeyen tür modelleri” kullandı. Elde ettikleri kayıp ve günümüze ulaşma tahminleri, yetersiz tarihsel kanıtlarla uyumlu çıktı.

Çalışma, Orta Çağ eserleri ve farklı dillerdeki el yazmaları için hayatta kalma oranlarında önemli farklılıklar ortaya çıkardı; bu, İrlanda’nın Orta Çağ anlatı kurgu geleneğinin en iyi şekilde korunduğunu, İngilizce eserlerin en ciddi kayıplara uğradığını öne sürdü.

Ekip, benzer İngilizce eserlerin yalnızca yüzde 38’ine kıyasla, Orta Çağ İrlanda aşk hikayelerinin ve macera hikayelerinin yaklaşık yüzde 81’inin bugün hayatta kaldığını hesapladı. Benzer şekilde, sonuçlar, Orta Çağ İrlanda el yazması kitaplarının yaklaşık yüzde 19’unun, İngilizce örneklerin yalnızca yüzde 7’sine kıyasla hayatta kaldığını gösteriyor.

Oxford, Merton College’da Orta Çağ İngiliz Edebiyatı Bölümü’nde Fitzjames Araştırma Görevlisi olan Dr. Daniel Sawyer, “İngilizce Orta Çağ kurgusu için oldukça düşük tahmini hayatta kalma oranları bulduk. Birçok kütüphaneyi dağıtan Henry VIII yönetimindeki manastırların feshedilmesini suçlayabiliriz. Ancak İngilizce kahramanlık hikayeleri, ilk etapta manastırların kütüphane kataloglarında nadiren görünür.” diyor.

Dr. Sawyer, “Başka bir olası açıklama, bu dönemde İngilizce’nin sınırlı prestijinde bulunabilir. Bugün İngilizce, tüm dünyada ikinci bir dil olarak öğreniliyor, ancak Orta Çağ boyunca çok az uluslararası öneme sahipti. Özellikle Norman Fethinden sonra, Fransızca, İngiltere’de uluslararası bir güç ve kültür dili olarak önemliydi ve İngiliz tacı, şu anda Fransa olan toprakların bir kısmına sahipti.” diyor.

Bu arada, Dr. Kapitan bunun İzlanda için çok farklı bir tablo ortaya çıkardığını açıklıyor ve şöyle diyor: “Bugün, Orta Çağ İzlanda aşk ve macera hikayelerinden yaklaşık dörtte üçünü biliyoruz, ancak bu eserleri koruyan altı Orta Çağ el yazmasından sadece altıda birini biliyoruz.”

Kütüphane yangınları ve kitapların geri dönüşümü gibi olayların yanı sıra araştırma, kültürel üretimin orijinal ‘düzgünlüğünü’ antik eserlerin hayatta kalmasında gözden kaçan bir faktör olarak tanımlıyor.

Dr. Kapitan, “Araştırmamız İzlanda ve İrlanda kanıtları arasındaki ilginç benzerlikleri ortaya çıkardı. İzlanda ve İrlanda edebiyatlarının her ikisi de Orta Çağ eserleri ve el yazmaları için yüksek hayatta kalma oranlarına ve ayrıca çok benzer “düzgünlük profillerine” sahipti. Bu durum, Orta Çağ eserlerini koruyan ortalama el yazması sayısının, incelediğimiz diğer geleneklerden daha eşit bir şekilde dağıldığı anlamına gelir.” diyor.

Dr. Kapitan, “İzlanda ve İrlanda arasındaki benzerlikler, edebi metinlerin elle kopyalanması geleneğinin baskının icadından çok sonra bile devam etmesinden kaynaklanıyor olabilir.” diye açıklıyor.

Dr. Sawyer, “Kanıtlar bize İngiltere’nin Orta Çağ’da kıta Avrupası ile olan bağları ve daha geniş Avrupa kültürünün İngilizce yazı üzerindeki etkisi hakkında bilgi verebilir. İngiltere’nin büyüklüğü ve Kıta ile çok yakın bağlantıları, İngiliz kanıtlarının İzlanda ve İrlanda’daki hikayelerin ada dağılımlarında bulunan düzgünlüğü neden göstermediğini açıklayabilir.” diyor.

Bu analizler, bu yöntemlerin miras bilimleri genelinde daha geniş bir uygulamasını gerektirir. Araştırmacılar, disiplinler arasındaki işbirliğinin çok teşvik edici olduğu konusunda hemfikir.

Dr. Kapitan şu sonuca varıyor: “Bu, disiplinler arası araştırmanın, tek tek yazarların veya metinlerin anekdotsal vaka incelemelerinin ötesine geçmemize ve farklı yerler, gelenekler ve diller arasında büyük karşılaştırmalara nasıl izin verdiğini gösterir.”

University of Oxford. 17 Şubat 2022.

Makale: Mike Kestemont et al. 2022. Forgotten books: The application of unseen species models to the survival of culture. Science, 375, 6582.